Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

gradum or pedem

  • 1 confero

    confĕro, conferre, contŭli, conlātum (collātum) - tr. - [st2]1 [-] apporter ensemble, amasser, réunir, assembler dans un même lieu, rassembler; porter, transporter. [st2]2 [-] rassembler (pour combattre), engager (un combat). [st2]3 [-] apporter (un tribut, de l'argent), payer. [st2]4 [-] fournir, donner. [st2]5 [-] être utile à, servir à. (intr.). [st2]6 [-] appliquer, employer à, consacrer (le temps) à. [st2]7 [-] attribuer, conférer (une charge). [st2]8 [-] comparer, mettre en parallèle. [st2]9 [-] conférer, discuter, échanger (des propos). [st2]10 [-] remettre, ajourner, renvoyer à, différer. [st2]11 [-] imputer à, rejeter sur, faire retomber sur, faire porter sur. [st2]12 [-] changer, transformer, métamorphoser.    - conferre frumentum: rassembler du blé.    - conferre vires in unum, Liv. 33, 19, 7: réunir les forces.    - conferre copias: concentrer des troupes.    - se conferre Romam: se retirer à Rome, se réfugier à Rome.    - conferre iter versus Brundidium: se diriger vers Brundisium.    - se conferre in fugam: s'enfuir.    - arma (gradum, manum, pedem, signa) conferre: en venir aux mains, engager le combat.    - collatis signis: en bataille rangée.    - tributum conferre in aliquam rem: payer une taxe pour qqch.    - sextantes in capita conferre, Liv. 2, 33, 11: verser un sixième d'as par personne.    - conferre (+ ad et acc. ou dat.) = prodesse: [apporter qqch d'utile ] = être utile à, être profitable à.    - multum veteres etiam Latini conferunt, Quint, 1, 8, 8: même les anciens Latins sont d'un grand profit.    - omne reliquium tempus conferre ad...: consacrer tout le reste de son temps à...    - conferre tempus ad comparationem belli: employer son temps à préparer la guerre.    - ad historiam se conferre: se consacrer à l’histoire.    - conferre officia in aliquem: obliger qqn.    - in pauca conferre: dire en peu de mots, résumer, abréger.    - conferre cum aliquo sermones: s'entretenir avec qqn.    - conferre aliquem alicui (cum aliquo) aliqua re: comparer qqn à qqn sous le rapport de qqch.    - conferre in diem: renvoyer à une date.    - ad arbitrium alicujus aliquid conferre: soumettre qqch au jugement de qqn.    - in aliquem culpam conferre: imputer la faute à qqn, rejeter la faute sur qqn.    - aliquem in saxum conferre, Ov. M. 4, 278: métamorphoser qqn en rocher.
    * * *
    confĕro, conferre, contŭli, conlātum (collātum) - tr. - [st2]1 [-] apporter ensemble, amasser, réunir, assembler dans un même lieu, rassembler; porter, transporter. [st2]2 [-] rassembler (pour combattre), engager (un combat). [st2]3 [-] apporter (un tribut, de l'argent), payer. [st2]4 [-] fournir, donner. [st2]5 [-] être utile à, servir à. (intr.). [st2]6 [-] appliquer, employer à, consacrer (le temps) à. [st2]7 [-] attribuer, conférer (une charge). [st2]8 [-] comparer, mettre en parallèle. [st2]9 [-] conférer, discuter, échanger (des propos). [st2]10 [-] remettre, ajourner, renvoyer à, différer. [st2]11 [-] imputer à, rejeter sur, faire retomber sur, faire porter sur. [st2]12 [-] changer, transformer, métamorphoser.    - conferre frumentum: rassembler du blé.    - conferre vires in unum, Liv. 33, 19, 7: réunir les forces.    - conferre copias: concentrer des troupes.    - se conferre Romam: se retirer à Rome, se réfugier à Rome.    - conferre iter versus Brundidium: se diriger vers Brundisium.    - se conferre in fugam: s'enfuir.    - arma (gradum, manum, pedem, signa) conferre: en venir aux mains, engager le combat.    - collatis signis: en bataille rangée.    - tributum conferre in aliquam rem: payer une taxe pour qqch.    - sextantes in capita conferre, Liv. 2, 33, 11: verser un sixième d'as par personne.    - conferre (+ ad et acc. ou dat.) = prodesse: [apporter qqch d'utile ] = être utile à, être profitable à.    - multum veteres etiam Latini conferunt, Quint, 1, 8, 8: même les anciens Latins sont d'un grand profit.    - omne reliquium tempus conferre ad...: consacrer tout le reste de son temps à...    - conferre tempus ad comparationem belli: employer son temps à préparer la guerre.    - ad historiam se conferre: se consacrer à l’histoire.    - conferre officia in aliquem: obliger qqn.    - in pauca conferre: dire en peu de mots, résumer, abréger.    - conferre cum aliquo sermones: s'entretenir avec qqn.    - conferre aliquem alicui (cum aliquo) aliqua re: comparer qqn à qqn sous le rapport de qqch.    - conferre in diem: renvoyer à une date.    - ad arbitrium alicujus aliquid conferre: soumettre qqch au jugement de qqn.    - in aliquem culpam conferre: imputer la faute à qqn, rejeter la faute sur qqn.    - aliquem in saxum conferre, Ov. M. 4, 278: métamorphoser qqn en rocher.
    * * *
        Confero, pen. corr. confers, contuli, pen. corr. collatum, pen. prod. conferre. Columel. Porter plusieurs choses en un lieu.
    \
        Conferre. Plaut. Bailler, Donner, Conferer.
    \
        Conferre. Plin. iunior. Contribuer.
    \
        AEs conferre. Ouid. Contribuer.
    \
        Dicam neminem vnquam tam impudentem fuisse, qui a diis immortalibus tot et tantas res tacitus auderet optare, quot et quantas dii immortales ad Cn. Pompeium contulerunt. Cic. Luy ont donné, ou Ont assemblé en luy.
    \
        Conferre, Colloqui. Plaut. Deviser, Conferer ensemble, Parlementer.
    \
        Conferre studia ad arbitrium alterius. Cic. Employer ses estudes, son scavoir és lettres à la volunté d'autruy.
    \
        Ad alios hanc sinistram diligentiam conferant. Plin. iunior. Qu'ils donnent et attribuent, ou portent et facent present de ceste fascheuse et trop curieuse diligence à d'autres, car je n'en veulx point, et ne veulx estre tel.
    \
        Conferre, pro Mutare. Ouid. Muer.
    \
        Amorem conferre alicui. Propert. Donner son amour à aucun, L'aimer.
    \
        Ita tuum conferto amorem semper si sapis, Ne id, etc. Plaut. Mets, ou jecte ton amour en tel lieu, etc.
    \
        Animum alio. Terent. Oster son amour d'aucun, et en aimer un autre.
    \
        Animum ad fodiendos puteos. Hirtius. Appliquer son esprit, Mettre son entente, S'addonner.
    \
        Benignitatem in aliquem. Cic. Luy faire beaucoup de plaisirs, Luy aulmosner de ses biens.
    \
        Capita. Liu. S'assembler ensemble pour consulter de quelque affaire, Quand deux ou plusieurs apportent leurs testes l'une aupres de l'autre pour parler de choses secrettes.
    \
        Castra castris. Caesar. Camper l'un devant l'autre, et vis à vis.
    \
        Causam in aliquam. Cic. Rejecter sur luy la faulte faicte, Mettre sur luy le blasme, Attribuer, S'excuser sur luy.
    \
        Certamina belli inter se. Virgil. Batailler.
    \
        Ore suo cibos conferre. Quintil. Comme font les oiseaulx qui baillent la besquee à leurs petits.
    \
        Consilia. Terent. Consulter ensemble.
    \
        Omne consilium, studium, officium, operam, laborem, diligentiam, ad amplitudinem alicuius conferre. Cic. Employer.
    \
        Consilium viuendi omne ad naturam suam. Cic. Rapporter sa facon et institution de vivre à son naturel, et suyvre sa nature.
    \
        Consolationes in rem aliquam. Cic. Assembler.
    \
        Consulatum in eundem annum. Plin. iunior. Rapporter et remettre en mesme annee.
    \
        Copiam verborum conferre. Quintil. Bailler.
    \
        Ne post conferas culpam in me. Terent. Ne t'en prens point apres à moy, Ne m'en charge point apres.
    \
        Curas suas, et quicquid nobis est a Deo datum, in Remp. conferre. Cic. Employer et appliquer toute sa cure et son soing au prouffit de la Republique.
    \
        In medium singulos denarios in singulos talos conferre. Sueton. Bailler, Coucher, Mettre sur le jeu.
    \
        Diligentiam in valetudinem alicuius conferre. Cic. Estre soigneux de sa santé, Mettre peine à le remettre en santé.
    \
        Disputationem conferre in aliquos. Cic. Leur donner et appliquer la disputation et propos, Les faire parler.
    \
        Dona conferre alicui. Plaut. Bailler ou apporter de tous costez.
    \
        Exempla aliorum conferre. Plaut. Mettre deux choses l'une contre l'autre, pour veoir qui est la plus belle, ou plus laide, pour en faire comparaison, Paragonner.
    \
        Si conferendum exemplum est, non, etc. Terent. S'il est besoing d'user d'exemple.
    \
        Faciem et mores conferre duarum. Ouid. Faire comparaison de l'une à l'autre.
    \
        Fructum alio conferre. Terent. Porter ailleurs.
    \
        Gradum. Plaut. Marcher aussi fort qu'un autre, Aller quand et quand luy.
    \
        Gradum conferre cum hoste. Liu. Assaillir, Mettre pied contre pied, Aller droict à luy, Marcher à l'encontre.
    \
        In carmen rem aliquam. Columel. Mettre en vers.
    \
        In commune. Cic. Apporter au prouffit de la communauté, Mettre en commun.
    \
        In educationem aliquid conferre. Quintil. Employer.
    \
        Nunc verba in pauca conferam, quid te velim. Plaut. Je te diray en brief ce que je te veulx dire.
    \
        In pauca. Cic. Conclure, Faire fin.
    \
        In quaestum vocem conferre. Cic. Employer sa parolle à gaigner argent.
    \
        In tempus ambulationis conferre cogitationes. Cic. Remettre toutes ses pensees au temps qu'on se pourmenera, N'y penser sinon alors.
    \
        Inter se. Cic. Conferer ensemble.
    \
        Coram inter nos conferemus. Cic. Nous parlerons et deviserons ensemble.
    \
        Ingenium ad rem aliquam. Cic. Employer ou appliquer son esprit.
    \
        Iter Brundusium versus contuli. Cic. Je prins et addonnay mon chemin vers, etc. Vide ITER.
    \
        Lites conferre. Horat. Noiser avec aucun.
    \
        Maledicta in aliquem. Cic. Dire beaucoup d'oultrages à aucun.
    \
        Manum, vel manus. Cic. S'entrebatre.
    \
        Munera conferre. Propert. Faire dons, Donner.
    \
        Officia in aliquem. Cic. Luy faire plaisir et service.
    \
        Omnem operam ad philosophiam conferre. Cic. Employer toute sa peine à la philosophie.
    \
        Orationem ad rem aliquam. Plaut. Tourner son propos à parler de quelque autre chose.
    \
        Permulta in aliquem, quae ab eo nunquam dicta sunt, conferre. Cic. Luy attribuer.
    \
        Pecuniam in opus. Plin. iunior. Bailler ou employer argent pour faire quelque chose.
    \
        Nisi forte eam pecuniam in Reipub. magnum aliquod tempus contulerit. Cic. S'il ne l'a reservé pour, etc.
    \
        Pedem. Plaut. S'approcher.
    \
        Collato pede praeliari. Liu. Combatre main à main.
    \
        Conferre pedem. Cic. Venir au poinct, Joindre.
    \
        Conferre pedem dicuntur Oratores. Quintil. Quand ils viennent cottir et respondre aux argumens de la partie.
    \
        Pestem hominibus haec conferunt. Columel. Engendrent la peste, ou apportent.
    \
        Rationem belli aliquo. Caesar. Employer toute la force de la guerre en quelque place.
    \
        Rationes conferre. Cic. Compter ensemble et venir à compte.
    \
        Rem in pauca. Plaut. Abbreger, Despescher.
    \
        Conferre se. Plin. iunior. S'assembler, et s'amasser.
    \
        Seria conferre cum aliquo. Ouid. Conferer et deviser de choses d'importance.
    \
        Seditionem in tranquillum. Plaut. Appaiser une noise.
    \
        Sermonem. Plaut. Parler ensemble.
    \
        Conferunt sermones inter se. Plaut. Ils parlent et devisent ensemble.
    \
        Signa. Liu. Combatre et venir les uns contre les autres à enseignes desployees.
    \
        Stipendium studio alterius. Colum. Aider les estudes d'aucun d'une somme d'argent.
    \
        Studia sua omnia in aliquem. Cic. Luy faire tous plaisirs et services, S'employer du tout à luy faire plaisir.
    \
        Studium in rem aliquem. Cic. Employer.
    \
        Suspicionem in aliquem. Cic. Souspeconner aucun.
    \
        Tempus ad vel in rem aliquam. Plin. iunior. Cic. Employer et addonner son temps à faire quelque chose.
    \
        Ex censu quotannis tributa conferre. Cic. Payer le tribut, le fort portant le foible selon leurs richesses.
    \
        Verba ad rem conferre. Terent. Mettre en effect ce qu'on dict, Faire ce qu'on dict.
    \
        Conferri solet a te in me verbum illud. Cic. Tu as accoustumé de dire, et user d'un tel mot à l'encontre de moy.
    \
        Vires in vnum. Liu. Assembler ensemble.
    \
        Vitam inter se vtriusque conferre. Cic. Comparer l'une à l'autre.
    \
        Vitia sua in senectutem. Cic. Attribuer ses vices à vieillesse, et dire qu'elle en est cause.
    \
        Voluntatem conferre in aliquem. Cic. Mettre son affection à aucun.
    \
        Conferre nouissima primis. Cic. Assembler les derniers aux premiers, Conferer et rapporter, etc.
    \
        Conferre se totum ad amicitiam alicuius. Cic. S'addonner du tout à aimer aucun.
    \
        Ad aliquem se conferre. Cic. Se retirer vers aucun, Le suyvre et hanter.
    \
        Ad authoritatem alicuius. Cic. Suyvre l'authorité d'aucun.
    \
        Ad curam aliquam se conferre. Cic. Prendre le soing de quelque chose.
    \
        Ad rempub. Cic. S'addonner au gouvernement et maniement de la republique.
    \
        Ad studia. Sueton. S'addonner aux lettres.
    \
        Conferre se ad vmbram arboris. Ouidius. Se mettre à l'ombre d'un arbre.
    \
        In fidem et clientelam alterius. Cic. Se donner à quelqu'un, Se mettre en sa sauvegarde et tutelle.
    \
        In societatem aliquorum. Cic. S'associer, S'accompaigner, Se faire compaignon.
    \
        Ad hostes. Cic. Se rendre aux ennemis.
    \
        In pedes se conferre. Plaut. Gaigner au pied, S'enfuir.
    \
        Conferre, Comparare. Dicimus autem, Confero te isti, et cum isto. Cic. Comparer, Paragonner, Confronter.
    \
        Hominibus magnis se conferre. Ouid. Se comparer à grans personnages.
    \
        Conferre descriptionem cum tabulis. Cic. Collationner le double ou la copie avec l'original.
    \
        Conferre, Differer. Cic. Omnia in Martium mensem sunt collata. Rejectez, Differez jusques au mois de Mars.
    \
        Conferre timorem suum, aut rem aliam in aliquid. Caesar. Dire qu'elle est cause de nostre paour, Attribuer.
    \
        Romam se contulit. Cic. Il est allé à Romme.
    \
        Retro se conferre. Claud. Reculer, Retourner.
    \
        Confert, in tertiis personis, pro Conducit, vel prodest, et vtile est. Columel. Prouffite, Sert, Aide, Est utile.

    Dictionarium latinogallicum > confero

  • 2 sistō

        sistō stitī, status, ere    [STA-], to cause to stand, place, set, set up, fix, plant: me gelidis convallibus, V.: In litore siste gradum, plant your foot, O.: iaculum clamanti in ore, plant the dart in his face, V.: Victima Sistitur ante aras, O.: aciem in litore, V.—With two acc, to cause to be placed: tutum patrio te limine sistam, i. e. will see you safe home, V.: victores domos reduces sistatis, L.— To place, convey, send, lead, take, conduct, bring: Officio meo ripā sistetur in illā Haec, will be carried by me to, etc., O.: (vos) facili iam tramite sistam, V.: Annam huc siste sororem, V.—With pron reflex., to betake oneself, present oneself, come: des operam ut te ante Kal. Jan., ubicumque erimus, sistas: Hic dea se rapido nisu Sistit, V.—In judicial proceedings, of persons, to produce, cause to appear: promittere Naevio sisti Quinctium, that Quinctius shall appear to answer Naevius: puellam sistendam promittat (i. e. fore ut puella sistatur in iudicio), L.; cf. vas factus est alter eius sistendi, ut, etc., i. e. as surety for his appearance. —In the phrase, vadimonium sistere, to make good the vadimonium, keep the undertaking, i. e. appear to answer: vadimonium sistit.—Ellipt.: testificatur, P. Quinctium non stitisse, et se stitisse (sc. vadimonium).— To cause to stand, fix, establish, confirm: rem Romanam magno turbante tumultu, V.—Ellipt. (sc. se), to stand firm, endure: qui rem p. sistere negat posse.— To arrest, stop, check, cause to halt: legiones, L.: nec sisti vis hostium poterat, Cu.: se ab effuso cursu, L.: aquam fluviis, V.—With gradum or pedem: qui (exercitus), ut non referat pedem, sistet certe, i. e. will halt, if not retreat: Siste gradum, V.: in primo limine siste pedem, O.: sistere contra (sc. pedem), i. e. make a stand, V.: sistunt Amnes, halt, V.: Incerti, ubi sistere detur, to rest, stay, V.—Fig., to end, put an end to, stop, cause to cease, check: fugam, L.: lacrimas, O.: Pace tamen sisti bellum placet, O.: sitim, allay, O.— Pass impers., to be checked, be endured, be remedied.—Only in phrases with posse: totam plebem... nec sisti posse ni omnibus consulatur, and no relief is possible, but, etc., L.: si domestica seditio adiciatur, sisti non posse, the case is hopeless, L.: vixque concordiā sisti videbatur posse, that the crisis could scarcely be met, even by union, L.: qualicunque urbis statu, manente disciplinā militari sisti potuisse, any condition is endurable, etc., L.
    * * *
    sistere, stiti, status V
    stop, check; cause to stand; set up

    Latin-English dictionary > sistō

  • 3 profero

    prō-fĕro, tŭli, lātum, ferre ( inf. pass. parag. proferrier, Lucr. 1, 207;

    proferis for profers,

    Firm. Mat. 22, 3), v. a.
    I.
    Lit.
    A.
    To carry or bring out, to bring forth (class.; cf.: prodo, produco, adduco): Al. Vin' proferri pateram? Am. Proferri volo. Al. Fiat:

    tu, Thessala, intus pateram proferto foras,

    Plaut. Am. 2, 2, 137:

    arma tormentaque ex oppido,

    Caes. B. C. 2, 22:

    (nummos) ex arcā,

    Cic. Rosc. Com. 11, 29.—
    2.
    To extend, stretch, or thrust out:

    linguam in tussiendo,

    Plaut. As. 4, 1, 50:

    manum,

    id. Ps. 3, 2, 72:

    digitum,

    Cic. Caecin. 25, 71.—
    3.
    Se proferre, to raise one's self, show one's self, appear (post-Aug.):

    draco e pulvino se proferens,

    Suet. Ner. 6.—
    4.
    To offer, proffer:

    alicui minas viginti argenti,

    Plaut. As. 3, 3, 60.—Esp.,
    5.
    Proferre gradum or pedem, to go on, proceed:

    gradum proferam, progredi properabo,

    Plaut. Men. 5, 2, 2: gradum pedum proferre, Enn ap Fest. p. 249:

    passus, Lucr 4, 874: longe pedem,

    Quint. 11, 3, 160; cf.: pedem, Hor A. P 135. —
    6.
    As milit. t. t.: signa proferre, to advance the standards, march on, Liv 4, 32, 10; so,

    proferre inde castra,

    id. 10, 33, 7:

    quidquid ab urbe longius proferrent arma,

    id. 7, 32, 6.—Also,
    7.
    Nautical t t.:

    pedibus profatis in contrarium navigare,

    to sail close to the wind, Plin. 2, 47, 48; cf.:

    prolato pede transversos captare notos,

    Sen. Med. 321.—
    B.
    Transf.
    1.
    To bring forth, produce, cause to grow, of plants (postAug.):

    caelum laurum patitur, atque etiam nitidissimam profert,

    Plin. Ep. 5, 6, 4:

    semen,

    Plin. 17, 13, 20, § 95 (al. perfert). —
    2.
    Of pronunciation, to utter, pronounce (post-Aug.):

    extremas syllabas,

    Quint. 11, 3, 33.—
    3.
    To extend, enlarge (class.):

    castra, Caes, B. C. 1, 81: et proferre libet fines,

    Juv. 14, 142:

    pomoerium,

    Gell. 13, 14, 2.—
    4.
    To put off, defer, adjourn, etc. (class.): rem aliquot dies, Cat. ap. Gell. 7, 3, 14:

    auctionis diem laxius proferre,

    Cic. Att. 13, 14, 1:

    aliquid in diem posterum,

    Gell. 1, 23, 5; cf. Liv. 3, 20, 6.—
    5.
    Of a painter, to bring out, to represent distinctly (post-Aug.);

    venas protulit,

    Plin. 35, 8, 34, § 56.—
    II.
    Trop.
    A.
    With se, to raise, elevate one's self (post-Aug.):

    qui se ipsi protulerunt,

    who have raised themselves from ignorance, Sen. Ep. 52, 3; Plin. Ep. 1, 13, 1.—
    B.
    To bring out, make known, produce in public, publish (class.):

    ejus (orationis) proferendae arbitrium tuum,

    Cic. Att. 15, 13, 1:

    artem,

    to exhibit publicly, Suet. Ner 25 —
    C.
    To bring forth, produce, invent, discover, make known, reveal (class.):

    artem,

    Cic. Ac. 2, 1, 2:

    palam proferre aliquid, Ter Ad. 3, 2, 41: cum illa indicia communis exitii indagavi, patefeci, protuli,

    Cic. Mil. 37, 102:

    aliquid foras,

    id. Cael. 23, 57:

    rem in medium,

    id. Fam. 15, 2, 6:

    secreta animi,

    Plin. 14, 22, 28, § 141:

    Montanum, quia protulerit ingenium, extorrem agi,

    displayed his genius, Tac. A. 16, 29 fin.
    D.
    To bring forward, quote, cite, mention (class.);

    libros,

    Cic. N. D. 1, 40, 113:

    testes, legatos,

    id. Balb. 18, 41:

    auctores,

    id. de Or 2, 71, 290:

    nominatim multos,

    id. Rosc. Am 16, 47;

    paucos belli duces praestantissimos,

    id. de Or 1, 2, 7:

    vinolentiam alicujus,

    id. Phil. 2, 39, 101:

    vim, potentiam, factiones, divitias, clientelas, affinitates adversariorum,

    Auct. Her. 1, 5, 8:

    aliquid in medium,

    Cic. Verr 2, 4, 52, § 115; id. Fin. 2, 23, 76; Plaut. Am. 2, 1, 41:

    memoriter Progeniem suam usque ab avo atque atavo, Ter Phorm. 2, 3, 48: exempla omnium nota,

    Cic. Div 1, 46, 103.—
    E.
    To extend, enlarge:

    fines officiorum,

    Cic. Mur. 31, 65:

    memoriam alicujus,

    to prolong, Plin. Ep. 5, 12, 2:

    ut vita ejus debuerit inmortalitate proferri,

    id. ib. 2, 7, 4; 3, 7, 14.—
    F.
    To impel:

    si paulo longius pietas Caecilium protulisset,

    Cic. Sull. 23, 64.—With se:

    cum se ad clarissimorum civium strages caedesque proferret,

    Plin. Pan. 48.—
    G.
    To lengthen out, prolong (class.):

    beatam vitam usque ad rogum proferre,

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    ut depositi proferret fata parentis,

    Verg. A. 12, 395.

    Lewis & Short latin dictionary > profero

  • 4 sisto

    sisto, ĕre, stĭtī (qqf. stĕti), stătum - tr. -    - [gr]gr. ἴστημι (*σίστημι). [st1]1 [-] faire tenir, poser, établir, placer, mettre, fixer, déposer.    - cadum sistere, Plaut.: faire tenir le baril sur sa tête (pour faire boire).    - molliter siste me, Plaut.: pose-moi doucement.    - aciem sistere, Virg.: ranger ses troupes.    - status dies, Cic.: jour fixé.    - in statam diem, Liv.: à jour fixe.    - caelatus eodem sistitur argento crater, Ov. M. 8: un cratère, ciselé dans le même argent, est posé sur la table. [st1]2 [-] soutenir (ce qui tombe), affermir, fortifier, consolider, fixer, rétablir, remettre sur pied.    - Quinctius dictitabat non ita civitatem aegram esse ut consuetis remediis sisti posset, Liv. 3: Quinctius répétait que l'Etat souffrait au point de ne pas pouvoir se rétablir avec les remèdes habituels.    - sistere animum in tranquillo, Plaut.: rétablir le calme dans l'esprit.    - rem Romanam sistere, Virg.: raffermir la puissance romaine.    - sistere aliquem salvum, Plaut.: sauver qqn.    - ego vos salvas sistam, ne timete, Plaut. Rud.: je vous mettrai en sécurité, n'ayez pas peur. [st1]3 [-] élever, construire, ériger.    - effigies sistere, Tac.: dresser des statues.    - sibi templum sisti non prohibuit, Tac.: il ne s'opposa pas à ce qu'on lui élevât un temple. [st1]4 [-] faire venir devant, amener, faire comparaître; venir trouver (qqn), se rendre (chez qqn).    - sistere vadimonium, Cic.: comparaître, obéir à l'assignation.    - juris sui jacturam adsertorem non facere quin ducat puellam sistendamque promittat (= fore ut puella sistatur in judicio), Liv. 3: le demandeur n'abandonne pas son droit d'emmener la jeune fille tout en promettant de la présenter au tribunal.    - se sistere (sisti, au passif): se présenter, comparaître.    - sistere aliquem, Cic. Liv.: faire comparaître qqn, assigner qqn en justice.    - sisto ego tibi me, Plaut.: je comparais devant toi.    - vas factus est alter ejus sistendi, Cic. Off. 3: l'autre se fit garant de sa comparution.    - des operam ut te sistas, Cic. Att. 3: fais en sorte de venir me trouver.    - te nobis in Graecia siste, Cic.: viens me joindre en Grèce.    - patrio te litore sistam, Virg.: je te conduirai aux rivages de la patrie. [st1]5 [-] empêcher d'avancer, arrêter, retenir, contenir, réprimer, empêcher.    - gradum sistere (pedem sistere): s'arrêter.    - sistere a cursu, Liv.: suspendre sa course.    - lacrimas sistere, Ov.: sécher ses larmes, cesser de pleurer.    - statis militum odiis, Tac.: la haine des soldats s'étant apaisée.    - dum populatio sisteretur, Tac.: pourvu que le pillage cessât.    - neque sisti potuit quin palatium haurirentur (igni), Tac. An. 15: on ne put empêcher l'incendie de dévorer le palais. - intr. - [st1]6 [-] se tenir debout, se placer, s'arrêter, se fixer solidement, se maintenir, se soutenir, résister à.    - sistere alicui: résister à qqn.    - non sisti potest, Plaut.: on ne peut plus tenir.    - vix concordiā sisti videbatur, Liv. 3: à peine avec la bonne entente pouvait-on tenir bon.
    * * *
    sisto, ĕre, stĭtī (qqf. stĕti), stătum - tr. -    - [gr]gr. ἴστημι (*σίστημι). [st1]1 [-] faire tenir, poser, établir, placer, mettre, fixer, déposer.    - cadum sistere, Plaut.: faire tenir le baril sur sa tête (pour faire boire).    - molliter siste me, Plaut.: pose-moi doucement.    - aciem sistere, Virg.: ranger ses troupes.    - status dies, Cic.: jour fixé.    - in statam diem, Liv.: à jour fixe.    - caelatus eodem sistitur argento crater, Ov. M. 8: un cratère, ciselé dans le même argent, est posé sur la table. [st1]2 [-] soutenir (ce qui tombe), affermir, fortifier, consolider, fixer, rétablir, remettre sur pied.    - Quinctius dictitabat non ita civitatem aegram esse ut consuetis remediis sisti posset, Liv. 3: Quinctius répétait que l'Etat souffrait au point de ne pas pouvoir se rétablir avec les remèdes habituels.    - sistere animum in tranquillo, Plaut.: rétablir le calme dans l'esprit.    - rem Romanam sistere, Virg.: raffermir la puissance romaine.    - sistere aliquem salvum, Plaut.: sauver qqn.    - ego vos salvas sistam, ne timete, Plaut. Rud.: je vous mettrai en sécurité, n'ayez pas peur. [st1]3 [-] élever, construire, ériger.    - effigies sistere, Tac.: dresser des statues.    - sibi templum sisti non prohibuit, Tac.: il ne s'opposa pas à ce qu'on lui élevât un temple. [st1]4 [-] faire venir devant, amener, faire comparaître; venir trouver (qqn), se rendre (chez qqn).    - sistere vadimonium, Cic.: comparaître, obéir à l'assignation.    - juris sui jacturam adsertorem non facere quin ducat puellam sistendamque promittat (= fore ut puella sistatur in judicio), Liv. 3: le demandeur n'abandonne pas son droit d'emmener la jeune fille tout en promettant de la présenter au tribunal.    - se sistere (sisti, au passif): se présenter, comparaître.    - sistere aliquem, Cic. Liv.: faire comparaître qqn, assigner qqn en justice.    - sisto ego tibi me, Plaut.: je comparais devant toi.    - vas factus est alter ejus sistendi, Cic. Off. 3: l'autre se fit garant de sa comparution.    - des operam ut te sistas, Cic. Att. 3: fais en sorte de venir me trouver.    - te nobis in Graecia siste, Cic.: viens me joindre en Grèce.    - patrio te litore sistam, Virg.: je te conduirai aux rivages de la patrie. [st1]5 [-] empêcher d'avancer, arrêter, retenir, contenir, réprimer, empêcher.    - gradum sistere (pedem sistere): s'arrêter.    - sistere a cursu, Liv.: suspendre sa course.    - lacrimas sistere, Ov.: sécher ses larmes, cesser de pleurer.    - statis militum odiis, Tac.: la haine des soldats s'étant apaisée.    - dum populatio sisteretur, Tac.: pourvu que le pillage cessât.    - neque sisti potuit quin palatium haurirentur (igni), Tac. An. 15: on ne put empêcher l'incendie de dévorer le palais. - intr. - [st1]6 [-] se tenir debout, se placer, s'arrêter, se fixer solidement, se maintenir, se soutenir, résister à.    - sistere alicui: résister à qqn.    - non sisti potest, Plaut.: on ne peut plus tenir.    - vix concordiā sisti videbatur, Liv. 3: à peine avec la bonne entente pouvait-on tenir bon.
    * * *
        Sisto, sistis, stiti, statum, sistere. Virg. Retenir et arrester.
    \
        Siste gradum. Virgil. Arreste toy.
    \
        Aluum sistere. Plin. Reserrer le flux de ventre.
    \
        Siste tuos fletus. Ouid. Cesse de plourer, Ne pleure plus.
    \
        Fugam sistere. Liu. Arrester ceulx qui fuyent, Faire cesser la fuite.
    \
        Gradum sistere. Liu. S'arrester.
    \
        Legiones ferociter instantes sistere. Liu. Arrester.
    \
        Profluuium genitale, vel sanguinem sistere. Plin. Estancher.
    \
        Templum iisdem vestigiis sisteretur. Tacit. Seroit situé et basti.
    \
        Sistere. Cic. Presenter, Amener et exhiber en personne.
    \
        Vt te ante Calend. Ianuarias, vbicunque erimus, sistas. Cic. Que tu te trouves personnellement.
    \
        In iudicium sisti. Vlpian. Comparoir en personne en jugement.
    \
        Qui Rempub. sistere negat posse. Cicero. Demeurer en estre, ou en estat.
    \
        Sistere ruinas. Plin. iunior. Faire cesser les ruines, et que les maisons n'aillent plus en decadence.

    Dictionarium latinogallicum > sisto

  • 5 īn-ferō

        īn-ferō intulī, inlātus    (ill-), īnferre, to bring in, introduce, bring to, carry in: nihil pati vini inferri, be imported, Cs.: peregrinos pecunia mores Intulit, introduced, Iu.: pedem, make an entrance: huc pedem, H.: gressūs, V.: illum in equum, set upon, Cs.: Scipio lecticulā in aciem inlatus, L.: deos Latio, V.: rates arvis, V.: Ignem gentibus, H.: scalas ad moenia, set against, L.—To bring for burial, bury, inter: alienum.—To bring against, direct, wage, throw upon: hostibus inlatus, Ta.: se stupentibus Romanis, L.: an manu stipata Inferar? V.—Freq. in phrases, with signa, arma, bellum, gradum, or pedem, to make an attack: conversa signa in hostīs inferre, wheel about and attack, Cs.: trepidantibus inferunt signa Romani, L.: signa patriae urbi: signa inferri iubet, N.: arma in Italiam, invade, N.: pedem, advance, L.: bellum, make war upon: bellum inferre... inlatum defendere, invade... repel invasion, Cs.: bellum contra patriam: arma, begin hostilities, L.—With se, to betake oneself, repair, go into, enter, present oneself: se ipse inferebat: Talis se infert, marches, V.: hostem regi se, V.: mediam se matribus, V.: se in periculum capitis, expose oneself: se in mediam contionem, L.—Of fire, to throw upon, apply, set: aggeri ignem, Cs.: tectis et templis ignīs inferre conati sunt.—To offer, sacrifice, render: Anchisae honores, V.—In an account, to give in, enter: sumptum civibus: rationes falsas.—Fig., to bring forward, adduce, introduce, produce, make, excite, occasion, cause, inflict: iniuriam, Cs.: in re severā sermonem: mentionem, mention, L.: alius aliā causā inlatā, alleging various pretexts, Cs.: iniuriis in socios inferendis: periculum civibus: sibi dedecus, O.: mors inlata per scelus īsdem: pestilentiam agris, L.: impeditis volnera, wound, Cs.: aliis proditionis crimen.—To conclude, infer, draw an inference.

    Latin-English dictionary > īn-ferō

  • 6 profero

    prō-fero, tulī, lātum, ferre
    1) выносить (aliquid ex aliquā re C, Su etc.); выводить ( liberos in conspectu Cs); вывозить ( commeatūs ex āgris in viam L); вынимать, доставать (nummos ex arcā C; aliquid de sinu Pt); выдавать ( arma ex oppido Cs); высовывать, выставлять (digitum C; caput O, Ph); представлять ( testera C); показывать ( tabulas Cs)
    2) опубликовывать, издавать ( orationem C); разоблачать, открывать ( alicujus flagitia C); обнаруживать ( ingenium T)
    p. aliquid foras C (in medium C и in populum Pt) — разглашать, делать известным (предавать гласности) что-л.
    3) приводить, упоминать, называть (exempla nota C; multos nominatim C); произносить, высказывать ( ineptias Sen)
    4) продвигать, выдвигать вперёд ( munitiones Cs); выкатывать ( vineas Cs)
    p. gradum Pl (pedem H) — идти вперёд, продолжать путь
    p. signa (castra) воен. L — выступить, отправиться в поход
    p. aliquem ad famam T — прославить кого-л.
    prolalis pedibus PM (prolato pede SenT) (см. pes 7.) — на всех парусах
    5)
    а) расширять, раздвигать (fines agri publici L; imperium ad mare L)
    б) удлинять, продлить ( vitam C)
    6) откладывать, отсрочивать (diem H; aliquid in propinquum diem Ap)
    7) производить, давать (laurum profert terra PJ; frondes et umbras p. VF); изобретать, делать ( enses Tib)

    Латинско-русский словарь > profero

  • 7 suspendo

    sus-pendo, pendī, pēnsum, ere, aufhängen, I) eig.: a) übh.: nidum tigno, Verg.: oscilla ex pinu, Verg.: columbam malo ab alto, Verg.: alqd collo od. e collo od. in collo, Plin.: funiculum de clavo parieti affixo, Amm.: alqm arbori infelici reste, Liv., u. bl. alqm arbori infelici, Cic. u. Liv.: alqm in oleastro, Cic.: se laqueo, Augustin.: u. so ille suspenditur laqueo, Firm.: se de ficu, Cic.: bl. se, sich hängen, -erhängen, Cic.: poet., suspendit pictā vultum mentemque tabellā, heftete (richtete) seinen Blick und seinen Geist auf ein Gemälde, Hor. – Partiz. suspēnsus, a, um, gehängt, hangend, Liv. u. Cels.: suspensus tabulam lacerto, eine Tafel am Arme hängen habend, Hor.: bildl., cum admodum tenui filo suspensa rei publicae salus ex sociorum fide pendēret, Val. Max. – b) insbes., aufhängen, einem Gotte zu Ehren im Tempel etwas Gelobtes, weihen, heiligen, arma Quirino, Verg.: vestimenta deo maris, Hor. – II) übtr.: A) machen, daß etw. hoch ist, in die Höhe bringen, erheben, hoch machen, tectum turris, Caes.: castra saxis praeruptis, auf hohen Felsen aufschlagen, Sil.: nemora, auf den Dächern der Häuser anlegen, Sen.: tellurem sulco tenui, flach pflügen, auflockern, Verg.: campus subeunte stagno suspensus, brüchig, Mela. – B) machen, daß etw. gleichs. hängt od. schwebt, in der Schwebe halten, schweben lassen, 1) eig.: a) übh.: suspendi lectus debet et moveri, Cels.: Iunonem Olympo, an dem Himmel befestigen, schweben lassen, Val. Flacc. – gressum, leise auftreten, Veget. mul.: tenui et molli incessu suspendere gradum, Sen.: pedem summis digitis, auf den Zehen gehen, auf die Zehen treten, Quint.: suspenso gradu ire, auf den Zehen gehen, Ter.: so auch suspenso pede evagari, Phaedr., u. ferre suspensos gradus, Ov.: dentes, nicht sehr zubeißen, Lucr.: Seianus genu vultuque et manibus super Caesarem suspensus, in schwebender Stellung, mit Knie, Gesicht u. Armen sich über den Kaiser hinbeugend, Tac. ann. 4, 59. Vgl. suspensus no. I, b. – b) insbes., ein Gebäude schwebend bauen, so daß es auf einem Schwibbogen od. Gewölbe ruht, balneola, Cic. Hortens. fr. 69 Kays. (bei Non. 194, 13). – 2) übtr.: a) stützen, terram columnis, Plin.: tignis contignationem, hinaufschrauben, Caes.: dolia subiectis lapidibus, darüberstürzen, Colum.: murum furculis, Liv.: ita aedificatum, ut suspendi non posset, ohne Unterstützung feststehen, Cic. – b) locker halten, lupinum solidiores glebas sustinet et suspendit, Colum. 2, 15 (16), 6. – c) locker setzen, vineam in summa terra, Colum. 3, 13, 8. – 3) bildl.: a) einhalten, hemmen, unterbrechen, aufheben, beseitigen, spiritum, Quint.: fletum, Ov.: dolore per intervalla suspenso, Ps. Quint. decl.: causas morbi, Veget.: fluxiones oculorum, Plin.: pronuntiationis terminum ita, ut etc., Diom.: dah. aura suspensa levisque, gelinde, sanft, ruhig, Lucr. – b) unentschieden lassen, medio responso rem, Liv. 39, 29, 1. – c) in Ungewißheit setzen, -lassen, iudicum animos, Quint.: animos fictā gravitate, Ov.: alqm exspectatione, Plin. ep.

    lateinisch-deutsches > suspendo

  • 8 Rückzug

    Rückzug, reditus (Rückkehr übh., absol. od. in castra: u. domum). receptus (Rüetz. der Soldaten aus der Sch lacht). – fuga (Flucht Retirade). – das Zeichen zum R. geben, signun, receptui dare; receptui canere (zum R. blasen): sich auf den R. begeben, den R. nehmen, redire coepisse (anfangen zurückzukehren, z.B. in castra); se recipere coepisse (anfangen sich zurückzuziehen, den Rückzug antreten, auch in castra); se recipere. gradum od. pedem referre (sich zurückziehen; se rec. auch in ca. stra): jmdm. den R. abschneiden, alci a tergo reditum adimere.

    deutsch-lateinisches > Rückzug

  • 9 suspendo

    sus-pendo, pendī, pēnsum, ere, aufhängen, I) eig.: a) übh.: nidum tigno, Verg.: oscilla ex pinu, Verg.: columbam malo ab alto, Verg.: alqd collo od. e collo od. in collo, Plin.: funiculum de clavo parieti affixo, Amm.: alqm arbori infelici reste, Liv., u. bl. alqm arbori infelici, Cic. u. Liv.: alqm in oleastro, Cic.: se laqueo, Augustin.: u. so ille suspenditur laqueo, Firm.: se de ficu, Cic.: bl. se, sich hängen, -erhängen, Cic.: poet., suspendit pictā vultum mentemque tabellā, heftete (richtete) seinen Blick und seinen Geist auf ein Gemälde, Hor. – Partiz. suspēnsus, a, um, gehängt, hangend, Liv. u. Cels.: suspensus tabulam lacerto, eine Tafel am Arme hängen habend, Hor.: bildl., cum admodum tenui filo suspensa rei publicae salus ex sociorum fide pendēret, Val. Max. – b) insbes., aufhängen, einem Gotte zu Ehren im Tempel etwas Gelobtes, weihen, heiligen, arma Quirino, Verg.: vestimenta deo maris, Hor. – II) übtr.: A) machen, daß etw. hoch ist, in die Höhe bringen, erheben, hoch machen, tectum turris, Caes.: castra saxis praeruptis, auf hohen Felsen aufschlagen, Sil.: nemora, auf den Dächern der Häuser anlegen, Sen.: tellurem sulco tenui, flach pflügen, auflockern, Verg.: campus subeunte stagno suspensus, brüchig, Mela. – B) machen, daß etw. gleichs. hängt od. schwebt, in der Schwebe halten, schweben lassen, 1) eig.: a) übh.: suspendi
    ————
    lectus debet et moveri, Cels.: Iunonem Olympo, an dem Himmel befestigen, schweben lassen, Val. Flacc. – gressum, leise auftreten, Veget. mul.: tenui et molli incessu suspendere gradum, Sen.: pedem summis digitis, auf den Zehen gehen, auf die Zehen treten, Quint.: suspenso gradu ire, auf den Zehen gehen, Ter.: so auch suspenso pede evagari, Phaedr., u. ferre suspensos gradus, Ov.: dentes, nicht sehr zubeißen, Lucr.: Seianus genu vultuque et manibus super Caesarem suspensus, in schwebender Stellung, mit Knie, Gesicht u. Armen sich über den Kaiser hinbeugend, Tac. ann. 4, 59. Vgl. suspensus no. I, b. – b) insbes., ein Gebäude schwebend bauen, so daß es auf einem Schwibbogen od. Gewölbe ruht, balneola, Cic. Hortens. fr. 69 Kays. (bei Non. 194, 13). – 2) übtr.: a) stützen, terram columnis, Plin.: tignis contignationem, hinaufschrauben, Caes.: dolia subiectis lapidibus, darüberstürzen, Colum.: murum furculis, Liv.: ita aedificatum, ut suspendi non posset, ohne Unterstützung feststehen, Cic. – b) locker halten, lupinum solidiores glebas sustinet et suspendit, Colum. 2, 15 (16), 6. – c) locker setzen, vineam in summa terra, Colum. 3, 13, 8. – 3) bildl.: a) einhalten, hemmen, unterbrechen, aufheben, beseitigen, spiritum, Quint.: fletum, Ov.: dolore per intervalla suspenso, Ps. Quint. decl.: causas morbi, Veget.: fluxiones oculorum, Plin.: pronuntiationis terminum ita,
    ————
    ut etc., Diom.: dah. aura suspensa levisque, gelinde, sanft, ruhig, Lucr. – b) unentschieden lassen, medio responso rem, Liv. 39, 29, 1. – c) in Ungewißheit setzen, -lassen, iudicum animos, Quint.: animos fictā gravitate, Ov.: alqm exspectatione, Plin. ep.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > suspendo

  • 10 refero

    rĕ-fĕro, rettŭli (also written retuli), rĕlātum (rēlātum or rellatum, Lucr. 2, 1001), rĕferre, v. a. irr., to bear, carry, bring, draw, or give back (very freq. and class.; cf.: reduco, reporto, retraho).
    I.
    Lit.
    A.
    Ingen.: zonas, quas plenas argenti extuli, eas ex provinciā inanes rettuli, C. Gracchus ap. Gell. 15, 12 fin.:

    arma,

    Plaut. Ep. 2, 2, 25:

    vasa domum,

    id. Poen. 4, 2, 25; cf.:

    pallam domum,

    id. Men. 5, 7, 59; 4, 2, 97; 98; cf.:

    anulum ad me,

    id. Cas. 2, 1, 1;

    and simply pallam, spinther,

    id. Men. 3, 3, 16; 5, 1, 5; 5, 2, 56:

    secum aurum,

    id. Aul. 4, 5, 4:

    exta,

    id. Poen. 2, 44:

    uvidum rete sine squamoso pecu,

    id. Rud. 4, 3, 5:

    aestus aliquem in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    Auster me ad tribulos tuos Rhegium rettulit,

    Cic. Fam. 12, 25, 3: ut naves eodem, unde erant profectae, reterrentur, Caes. B. G. 4, 28:

    me referunt pedes in Tusculanum,

    Cic. Att. 15, 16, B; cf.:

    aliquem lecticae impositum domum,

    Suet. Caes. 82; and:

    in Palatium,

    id. Vit. 16: intro referre pedem, to turn one ' s feet back, to return, Plaut. Merc. 5, 4, 50; cf.:

    incertus tuum cave ad me rettuleris pedem,

    id. Ep. 3, 4, 3:

    caelo rettulit illa pedem,

    Ov. H. 16, 88; 15, 186:

    fertque refertque pedes,

    id. F. 6, 334 (for a different use of the phrase, v. infra B. 2.):

    in decimum vestigia rettulit annum (victoria),

    Verg. A. 11, 290:

    in convivia gressum,

    Sil. 11, 355:

    in thalamos cursum,

    id. 8, 89:

    ad nomen caput ille refert,

    turns his head, looks back, Ov. M. 3, 245:

    suumque Rettulit os in se,

    drew back, concealed, id. ib. 2, 303:

    ad Tuneta rursum castra refert,

    Liv. 30, 16:

    corpus in monumentum,

    Petr. 113:

    relatis Lacedaemona (ossibus),

    Just. 3, 3, 12:

    gemmam non ad os, sed ad genas,

    Ov. Tr. 5, 4, 5: digitos ad os referre, to draw back (v. digitus), Quint. 11, 3, 103:

    digitos ad frontem saepe,

    Ov. M. 15, 567:

    manum ad capulum,

    Tac. A. 15, 58 fin.:

    rursus enses vaginae,

    Sil. 7, 508:

    pecunias monumentaque, in templum,

    Caes. B. C. 2, 21:

    caput ejus in castra,

    id. B. G. 5, 58:

    vulneratos in locum tutum,

    id. B. C. 2, 41:

    cornua (urorum) in publicum,

    id. B. G. 6, 28:

    frumentum omne ad se referri jubet,

    id. ib. 7, 71:

    signa militaria, scutum, litteras ad Caesarem,

    id. ib. 7, 88; id. B. C. 3, 53; 3, 99; id. B. G. 1, 29; 5, 49:

    Caesaris capite relato,

    id. B. C. 3, 19 fin.
    b.
    Esp.: referre se, to go back, return:

    Romam se rettulit,

    Cic. Fl. 21, 50:

    sese in castra,

    Caes. B. C. 1, 72 fin.:

    se huc,

    id. ib. 2, 8, 2:

    domum me Ad porri catinum,

    Hor. S. 1, 6, 115:

    sese ab Argis (Juno),

    Verg. A. 7, 286:

    se ab aestu,

    Ov. M. 14, 52; cf.:

    se de Britannis ovans,

    Tac. A. 13, 32:

    causam Cleanthes offert, cur se sol referat,

    Cic. N. D. 3, 14, 37.—
    c.
    Pass. in mid. sense, to return, arrive:

    sin reiciemur, tamen eodem paulo tardius referamur necesse est,

    Cic. Tusc. 1, 49, 119:

    classem relatam,

    Verg. A. 1, 390:

    nunc Itali in tergum versis referuntur habenis,

    Sil. 4, 317; 7, 623.—
    d.
    To withdraw, remove:

    fines benignitatis introrsus referre,

    to narrow, Sen. Ben. 1, 14, 5:

    Seleucia ab mari relata,

    remote, Plin. 5, 27, 22, § 93. —
    B.
    In partic.
    1.
    To give back something due; to give up, return, restore, pay back, repay (= reddere):

    scyphos, quos utendos dedi Philodamo, rettuleritne?

    Plaut. As. 2, 4, 34; cf. id. Aul. 4, 10, 29; 37; 38;

    and, pateram (surreptam),

    Cic. Div. 1, 25, 54:

    argentum,

    Plaut. Ps. 2, 2, 29; so (with reddere) id. Curc. 5, 3, 45:

    mercedem (with reddere),

    id. As. 2, 4, 35; cf.:

    octonis idibus aera,

    to pay the money for tuition. Hor. S. 1, 6, 75 (v. idus):

    si non Rettuleris pannum,

    id. Ep. 1, 17, 32; 1, 6, 60:

    verum, si plus dederis, referam,

    Plaut. Ep. 2, 2, 112.—
    2.
    Referre pedem or gradum, as a milit. t. t., to draw back, retire, withdraw, retreat (different from the gen. signif., to return, and the above passages):

    vulneribus defessi pedem referre coeperunt,

    Caes. B. G. 1, 25; cf.:

    ut paulatim cedant ac pedem referant,

    id. B. C. 2, 40; Liv. 7, 33; so,

    referre pedem,

    Caes. B. C. 1, 44 (with loco excedere); Cic. Phil. 12, 3 (opp. insistere); Liv. 3, 60 (opp. restituitur pugna);

    21, 8 al.— For the sake of euphony: referre gradum: cum pedes referret gradum,

    Liv. 1, 14. —

    And, in a like sense, once mid.: a primā acie ad triarios sensim referebatur,

    Liv. 8, 8, 11.—
    b.
    Transf., out of the milit. sphere:

    feroque viso retulit retro pedem (viator),

    Phaedr. 2, 1, 8; cf.:

    viso rettulit angue pedem,

    Ov. F. 2, 342; 6, 334:

    rettulit ille gradus horrueruntque comae,

    id. ib. 2, 502:

    (in judiciis) instare proficientibus et ab iis, quae non adjuvant, quam mollissime pedem oportet referre,

    Quint. 6, 4, 19.
    II.
    Trop., to bear or carry back, to bring, draw, or give back.
    A.
    In gen.: (Saxum) ejulatu... Resonando mutum flebiles voces refert, Att. ap. Cic. Fin. 2, 29, 94 (Trag. Rel. p. 176 Rib.); cf. Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42:

    sonum,

    id. N. D. 2, 57, 144; id. Or. 12, 38; Hor. Ep. 2, 1, 201 al.:

    voces,

    Ov. M. 12, 47; cf.:

    Coëamus rettulit Echo,

    id. ib. 3, 387: cum ex CXXV. judicibus reus L. referret, restored to the list, i. e. retained, accepted (opp. quinque et LXX. reiceret), Cic. Planc. 17:

    o mihi praeteritos referat si Juppiter annos!

    Verg. A. 8, 560; cf.: tibi tempora, Hor. C. 4, 13, 13:

    festas luces (sae culum),

    id. ib. 4, 6, 42:

    dies siccos (sol),

    id. ib. 3, 29, 20 et saep.:

    hoc quidem jam periit: Ni quid tibi hinc in spem referas,

    Plaut. Ep. 3, 2, 3:

    ad amicam meras querimonias referre,

    id. Truc. 1, 2, 65:

    hic in suam domum ignominiam et calamitatem rettulit,

    Cic. Off. 1, 39, 138; cf.:

    pro re certā spem falsam domum rettulerunt,

    id. Rosc. Am. 38, 110:

    rem publicam sistere negat posse, nisi ad equestrem ordinem judicia referantur,

    id. Verr. 2, 3, 96, § 223:

    servati civis decus referre,

    Tac. A. 3, 21:

    e cursu populari referre aspectum in curiam,

    to turn back, turn towards, Cic. Prov. Cons. 16, 38; cf.:

    oculos animumque ad aliquem,

    id. Quint. 14, 47:

    animum ad studia,

    id. de Or. 1, 1, 1:

    animum ad veritatem,

    id. Rosc. Am. 16, 48:

    animum ad firmitudinem,

    Tac. A. 3, 6 et saep.:

    multa dies variique labor mutabilis aevi Rettulit in melius,

    brought to a better state, Verg. A. 11, 426:

    uterque se a scientiae delectatione ad efficiendi utilitatem refert,

    Cic. Rep. 5, 3, 5; so,

    se ad philosophiam referre,

    to go back, return, id. Off. 2, 1, 4:

    ut eo, unde digressa est, referat se oratio,

    id. ib. 2, 22, 77.—
    B.
    In partic.
    1.
    (Acc. to I. B. 1.) To pay back, give back, repay (syn. reddo):

    denique Par pari referto,

    Ter. Eun. 3, 1, 55; cf.:

    quod ab ipso adlatum est, id sibi esse relatum putet,

    id. Phorm. prol. 21:

    ut puto, non poteris ipsa referre vicem,

    pay him back in his own coin, Ov. A. A. 1, 370; Sen. Herc. Fur. 1337. — Esp. in the phrase referre gratiam (rarely gratias), to return thanks, show one ' s gratitude (by deeds), to recompense, requite (cf.:

    gratiam habeo): spero ego mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratium referam parem,

    Plaut. Merc. 5, 4, 39:

    parem gratiam,

    Ter. Eun. 4, 4, 51:

    et habetur et refertur, Thais, a me ita, uti merita es, gratia,

    id. ib. 4, 6, 12; cf.:

    meritam gratiam debitamque,

    Cic. de Or. 3, 4, 14:

    justam ac debitam gratiam,

    id. Balb. 26, 59:

    pro eo mihi ac mereor relaturos esse gratiam,

    id. Cat. 4, 2, 3; 1, 11, 28; id. Off. 2, 20, 69:

    fecisti ut tibi numquam referre gratiam possim,

    Plaut. Capt. 5, 1, 12; id. Most. 1, 3, 57; id. Pers. 5, 2, 71; id. Ps. 1, 3, 86; id. Rud. 5, 3, 36 al.; Cic. Lael. 15, 53; Caes. B. G. 1, 35:

    alicui pro ejus meritis gratiam referre,

    id. ib. 5, 27 fin.; id. B. C. 2, 39; 3, 1, fin.:

    gratiam emeritis,

    Ov. P. 1, 7, 61:

    gratiam factis,

    id. Tr. 5, 4, 47.— Plur.:

    pro tantis eorum in rem publicam meritis honores ei habeantur gratiaeque referantur,

    Cic. Phil. 3, 15, 39; 10, 11, 1:

    dis advenientem gratias pro meritis agere,

    Plaut. Am. 1, 1, 27; v. gratia.—
    2.
    To bring back any thing; to repeat, renew, restore, = repetere, retractare, renovare, etc.:

    (Hecyram) Iterum referre,

    to produce it again, Ter. Hec. prol. 7; id. ib. prol. alt. 21 and 30; cf. Hor. A. P. 179.— So, to bring up for reconsideration:

    rem judicatam,

    Cic. Dom. 29, 78:

    ludunt... Dictaeos referunt Curetas,

    Lucr. 2, 633:

    Actia pugna per pueros refertur,

    Hor. Ep. 1, 18, 62: institutum referri ac renovari, Civ. Div. in Caecil. 21, 68; cf.:

    consuetudo longo intervallo repetita ac relata,

    id. ib. 21, 67:

    te illud idem, quod tum explosum et ejectum est, nunc rettulisse demiror,

    Cic. Clu. 31, 86:

    cum ad idem, unde semel profecta sunt, cuncta astra redierint eandemque totius caeli descriptionem longis intervallis retulerint,

    id. Rep. 6, 22, 24:

    mysteria ad quae biduo serius veneram,

    id. de Or. 3, 20, 75:

    quasdam caerimonias ex magno intervallo,

    Liv. 3, 55:

    antiquum morem,

    Suet. Caes. 20:

    consuetudinem antiquam,

    id. Tib. 32 et saep.:

    cum aditus consul idem illud responsum rettulit,

    repeated, Liv. 37, 6 fin.:

    veterem Valeriae gentis in liberandā patriā laudem,

    to restore, Cic. Fl. 1, 1:

    hunc morem, hos casus atque haec certamina primus Ascanius Rettulit,

    Verg. A. 5, 598:

    O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,

    id. ib. 8, 560.—
    b.
    To represent, set forth anew, reproduce, etc.:

    referre Naturam, mores, victum motusque parentum,

    to reproduce, Lucr. 1, 597:

    majorum vultus vocesque comasque,

    id. 4, 1221:

    mores, os vultusque ejus (sc. patris),

    Plin. Ep. 5, 16, 9:

    parentis sui speciem,

    Liv. 10, 7; cf.:

    (Tellus) partim figuras Rettulit antiquas, partim nova monstra creavit,

    Ov. M. 1, 437:

    faciem demptā pelle novam,

    Tib. 1, 8, 46:

    temporis illius vultum,

    Ov. M. 13, 443: si quis mihi parvulus aulā Luderet Aeneas, qui te tamen ore [p. 1545] referret, might represent, resemble thee, Verg. A. 4, 329; cf.:

    nomine avum referens, animo manibusque parentem,

    id. ib. 12, 348:

    Marsigni sermone vultuque Suevos referunt,

    Tac. G. 43:

    neque amissos colores lana refert,

    Hor. C. 3, 5, 28.—
    3.
    To convey a report, account, intelligence, by speech or by writing; to report, announce, relate, recite, repeat, recount; to mention, allege (class.;

    in late Lat. saepissime): certorum hominum sermones referebantur ad me,

    Cic. Fam. 1, 9, 10 Orell. N. cr.:

    tales miserrima fletus Fertque refertque soror (sc. ad Aeneam),

    Verg. A. 4, 438:

    pugnam referunt,

    Ov. M. 12, 160:

    factum dictumve,

    Liv. 6, 40:

    si quis hoc referat exemplum,

    Quint. 5, 11, 8:

    in epistulis Cicero haec Bruti refert verba,

    id. 6, 3, 20:

    quale refert Cicero de homine praelongo, caput eum, etc.,

    id. 6, 3, 67 et saep.:

    quaecunque refers,

    Hor. Ep. 1, 7, 60; 2, 1, 130:

    sermones deorum,

    id. C. 3, 3, 71:

    multum referens de Maecenate,

    Juv. 1, 66. —With obj.-clause, Suet. Caes. 30; Ov. M. 1, 700; 4, 796:

    Celso gaudere et bene rem gerere refer,

    Hor. Ep. 1, 8, 2 al.; cf. poet. by Greek attraction:

    quia rettulit Ajax Esse Jovis pronepos,

    Ov. M. 13, 141; and:

    referre aliquid in annales,

    Liv. 4, 34 fin., and 43, 13, 2:

    ut Proetum mulier perfida credulum Falsis impulerit criminibus, refert,

    Hor. C. 3, 7, 16.— Absol.:

    quantum, inquam, debetis? Respondent CVI. Refero ad Scaptium,

    I report, announce it to Scaptius, Cic. Att. 5, 21, 12:

    in quo primum saepe aliter est dictum, aliter ad nos relatum,

    reported, stated, id. Brut. 57, 288:

    (Hortensius) nullo referente, omnia adversariorum dicta meminisset,

    id. ib. 88, 301:

    abi, quaere, et refer,

    Hor. Ep. 1, 7, 53. —
    b.
    Poet. (mostly in Ovid), to repeat to one ' s self, call to mind:

    tacitāque recentia mente Visa refert,

    Ov. M. 15, 27:

    si forte refers,

    id. Am. 2, 8, 17:

    haec refer,

    id. R. Am. 308:

    saepe refer tecum sceleratae facta puellae,

    id. ib. 299:

    mente memor refero,

    id. M. 15, 451:

    foeda Lycaoniae referens convivia mensae,

    id. ib. 1, 165; cf.:

    illam meminitque refertque,

    id. ib. 11, 563.—
    c.
    Pregn., to say in return, to rejoin, answer, reply (syn. respondeo):

    id me non ad meam defensionem attulisse, sed illorum defensioni rettulisse,

    Cic. Caecin. 29, 85:

    ego tibi refero,

    I reply to you, id. ib. 29, 85, §

    84: ut si esset dictum, etc., et referret aliquis Ergo, etc.,

    id. Fat. 13, 30:

    quid a nobis autem refertur,

    id. Quint. 13, 44: retices;

    nec mutua nostris Dicta refers,

    Ov. M. 1, 656; 14, 696:

    Musa refert,

    id. ib. 5, 337; id. F. 5, 278:

    Anna refert,

    Verg. A. 4, 31:

    talia voce,

    id. ib. 1, 94:

    pectore voces,

    id. ib. 5, 409:

    tandem pauca refert,

    id. ib. 4, 333 et saep. —
    d.
    Publicists' t. t.
    (α).
    To bring, convey, deliver any thing as an official report, to report, announce, notify, = renuntiare:

    legati haec se ad suos relaturos dixerunt,

    Caes. B. G. 4, 9; cf.:

    cujus orationem legati domum referunt,

    id. B. C. 1, 35: responsa (legati), Cic. Fragm. ap. Non. 380, 31:

    legationem Romam,

    Liv. 7, 32:

    mandata ad aliquem,

    Caes. B. C. 3, 57:

    responsa,

    id. B. G. 1, 35; cf.:

    mandata alicui,

    id. ib. 1, 37:

    numerum capitum ad aliquem,

    id. ib. 2, 33 fin.:

    rumores excipere et ad aliquem referre,

    Cic. Deiot. 9, 25; cf. Caes. B. G. 1, 47:

    Ubii paucis diebus intermissis referunt, Suevos omnes, etc.,

    id. ib. 6, 10; Liv. 3, 38, 12.—
    (β).
    Ad senatum de aliquā re referre (less freq with acc., a rel.-clause, or absol.), to make a motion or proposition in the Senate; to consult, refer to, or lay before the Senate; to move, bring forward, propose: VTI L. PAVLVS C. MARCELLVS COSS... DE CONSVLARIBVS PROVINCIIS AD SENATVM REFERRENT, NEVE QVID PRIVS... AD SENATVM REFERRENT, NEVE QVID CONIVNCTVM DE EA RE REFERRETVR A CONSVLIBVS, S. C. ap. Cic. Fam. 8, 8, 5 sq.: de legibus abrogandis ad senatum referre. Cic. Cornel. 1, Fragm. 8 (p. 448 Orell.); cf.:

    de quo legando consules spero ad senatum relaturos,

    id. Imp. Pomp. 19, 58:

    de ejus honore ad senatum referre,

    id. Phil. 8, 11, 33:

    de eā re postulant uti referatur. Itaque consulente Cicerone frequens senatus decernit, etc.,

    Sall. C. 48, 5, 6:

    rem ad senatum refert,

    id. ib. 29, 1; cf.:

    tunc relata ex integro res ad senatum,

    Liv. 21, 5:

    rem ad senatum,

    id. 2, 22:

    consul convocato senatu refert, quid de his fieri placeat, qui, etc.,

    Sall. C. 50, 3: ut ex litteris ad senatum referretur, impetrari (a consulibus) non potuit. Referunt consules de re publicā, Caes. B. C. 1, 1; cf.:

    refer, inquis, ad senatum. Non referam,

    Cic. Cat. 1, 8, 20.—

    Of other bodies than the Senate (cf.: defero, fero): C. Cassium censorem de signo Concordiae dedicando ad pontificum collegium rettulisse,

    Cic. Dom. 53, 136: eam rem ad consilium cum rettulisset Fabius. Liv. 24, 45, 2; 30, 4, 9:

    est quod referam ad consilium,

    id. 30, 31, 9; 44, 2, 5; Curt. 4, 11, 10.— Per syllepsin: DE EA RE AD SENATVM POPVLVMQVE REFERRI, since referre ad populum was not used in this sense (for ferre ad populum); v. fero, and the foll. g:

    de hoc (sc. Eumene) Antigonus ad consilium rettulit,

    Nep. Eum. 12, 1.— Transf., to make a reference, to refer (class.): de rebus et obscuris et incertis ad Apollinem censeo referendum;

    ad quem etiam Athenienses publice de majoribus rebus semper rettulerunt,

    Cic. Div. 1, 54, 122; cf. Nep. Lys. 3; Cic. Quint. 16, 53.— Different from this is, *
    (γ).
    Referre ad populum (for denuo ferre), to propose or refer any thing anew to the people (cf. supra, II. B. 2.;

    v. Krebs, Antibarb. p. 1006): factum est illorum aequitate et sapientiā consulum, ut id, quod senatus decreverat, id postea referendum ad populum non arbitrarentur,

    Cic. Clu. 49, 137; cf. Att. ap. Non. p. 512, 29; Liv. 22, 20; Val. Max. 8, 10, 1.—
    e.
    A mercantile and publicists' t. t., to note down, enter any thing in writing; to inscribe, register, record, etc.:

    cum scirem, ita indicium in tabulas publicas relatum,

    Cic. Sull. 15, 42:

    in tabulas quodcumque commodum est,

    id. Fl. 9, 20:

    nomen in tabulas, in codicem,

    id. Rosc. Com. 1, 4:

    quod reliquum in commentarium,

    id. Att. 7, 3, 7:

    quid in libellum,

    id. Phil. 1, 8, 19:

    tuas epistulas in volumina,

    i. e. to admit, id. Fam. 16, 17 init.; cf.:

    orationem in Origines,

    id. Brut. 23, 89 al.:

    in reos, in proscriptos referri,

    to be set down among, id. Rosc. Am. 10, 27:

    absentem in reos,

    id. Verr. 2, 5, 42, § 109; cf.:

    aliquem inter proscriptos,

    Suet. Aug. 70:

    anulos quoque depositos a nobilitate, in annales relatum est,

    Plin. 33, 1, 6, § 18:

    senatūs consulta falsa (sc. in aerarium),

    enter, register, Cic. Fam. 12, 1, 1; id. Phil. 5, 4, 12. —Entirely absol.:

    ut nec triumviri accipiundo nec scribae referundo sufficerent,

    Liv. 26, 36 fin. —Here, too, belongs referre rationes or aliquid (in rationibus, ad aerarium, ad aliquem, alicui), to give, present, or render an account:

    rationes totidem verbis referre ad aerarium,

    Cic. Fam. 5, 20, 2;

    and rationes referre alone: in rationibus referendis... rationum referendarum jus, etc.,

    id. ib. 5, 20, 1; id. Pis. 25, 61; id. Verr. 2, 1, 30, § 77; 2, 3, 71, § 167:

    referre rationes publicas ad Caesarem cum fide,

    Caes. B. C. 2, 20 fin.:

    si hanc ex fenore pecuniam populo non rettuleris, reddas societati,

    Cic. Verr. 2, 3, 71, § 167:

    (pecuniam) in aerarium,

    Liv. 37, 57, 12; cf.: pecuniam operi publico, to charge to, i. e. to set down as applied to, Cic. Fl. 19, 44.— So, too, acceptum and in acceptum referre, to place to one ' s credit, in a lit. and trop. sense (v. accipio).— Hence, transf.: aliquem (aliquid) in numero (as above, in rationibus), in numerum, etc., to count or reckon a person or thing among:

    Democritus, qui imagines eorumque circuitus in deorum numero refert,

    Cic. N. D. 1, 12, 29:

    (Caesar, Claudius) in deorum numerum relatus est,

    Suet. Caes. 88; id. Claud. 45:

    Ponticus Heraclides terram et caelum refert in deos,

    Cic. N. D. 1, 13, 34:

    nostri oratorii libri in Eundem librorum numerum referendi videntur,

    id. Div. 2, 1, 4: hoc nomen in codicem relatum, id. Rosc. Com. B. and K. (al. in codice).—With inter (postAug. and freq.):

    ut inter deos referretur (August.),

    Suet. Aug. 97:

    diem inter festos, nefastos,

    Tac. A. 13, 41 fin.:

    hi tamen inter Germanos referuntur,

    id. G. 46; Suet. Claud. 11; id. Tib. 53:

    dumque refert inter meritorum maxima, demptos Aesonis esse situs,

    Ov. M. 7, 302:

    intellectum est, quod inter divos quoque referretur,

    Lampr. Alex. Sev. 14:

    inter sidera referre,

    Hyg. Fab. 192:

    inter praecipua crudelitatis indicia referendus,

    Val. Max. 9, 2, ext. 5:

    inter insulas,

    Plin. 5, 9, 9, § 48:

    dicebat quasdam esse quaestiones, quae deberent inter res judicatas referri,

    Sen. Contr. 2, 11, 12:

    eodem Q. Caepionem referrem,

    I should place in the same category, Cic. Brut. 62, 223.—
    4.
    Referre aliquid ad aliquid, to trace back, ascribe, refer a thing to any thing:

    qui pecudum ritu ad voluptatem omnia referunt,

    Cic. Lael. 9, 32:

    omnia ad igneam vim,

    id. N. D. 3, 14, 35:

    omnia ad incolumitatem et ad libertatem suam,

    id. Rep. 1, 32, 49; 1, 26, 41:

    in historiā quaeque ad veritatem, in poëmate pleraque ad delectationem,

    id. Leg. 1, 1, 5; id. Off. 1, 16, 52 et saep. al.:

    hunc ipsum finem definiebas id esse, quo omnia, quae recte fierent, referrentur, neque id ipsum usquam referretur,

    id. Fin. 2, 2, 5; cf.

    nusquam,

    id. ib. 1, 9, 29:

    ad commonendum oratorem, quo quidque referat,

    id. de Or. 1, 32, 145:

    hinc omne principium, huc refer exitum,

    Hor. C. 3, 6, 6.— With dat.:

    cujus adversa pravitati ipsius, prospera ad fortunam referebat,

    Tac. A. 14, 38 fin. — In Tac. once with in:

    quidquid ubique magnificum est, in claritatem ejus (sc. Herculis) referre consensimus,

    Tac. G. 34.—Rarely of persons;

    as: tuum est Caesar, quid nunc mihi animi sit, ad te ipsum referre,

    Cic. Deiot. 2, 7.— Absol.: ita inserere oportet referentem ad fructum, meliore genere ut sit surculus, etc., one who looks to or cares for the fruit, Varr. R. R. 1, 40, 6.—
    5.
    Culpam in aliquem referre, to throw the blame upon, accuse, hold responsible for, etc. (post-Aug.):

    hic, quod in adversis rebis solet fieri, alius in alium culpam referebant,

    Curt. 4, 3, 7; Aug. contr. Man. 2, 17, 25 Hier. Epp. 1, 9 fin.: cf.:

    augere ejus, in quem referet crimen, culpam,

    Cic. Inv. 2, 28, 83:

    causa ad matrem referebatur,

    Tac. A. 6, 49:

    causam abscessus ad Sejani artes,

    id. ib. 4, 57.

    Lewis & Short latin dictionary > refero

  • 11 refero

    rĕfĕro, ferre, rĕtŭli (poét. rettŭli), rĕlātum [re, préf. + fero] - tr. -    - rĕfert → rĕfĕro [re, préf. + fero] [] refert [rē, abl. de res + fert] → rēfert. [st1]1 [-] rapporter, ramener (chez soi); ramener (comme gain, comme conquête), remporter, gagner, obtenir.    - referre vasa domum, Plaut.: rapporter chez soi des vases (pris ailleurs).    - referre aurum secum, Plaut.: emporter son or.    - referre signa: rapporter des enseignes.    - referre victoriam ex (de) hostibus: remporter une victoire sur les ennemis.    - repulsam referre: [ramener un échec] = subir un échec.    - neque tu istud unquam decretum sine caede nostra referes, Liv. 3: et tu n'obtiendras l'exécution de ton arrêt qu'en nous égorgeant. [st1]2 [-] porter en arrière; tourner en arrière, revenir, retourner; tirer, retirer.    - me referunt pedes in Tusculanum, Cic. Att. 15, 16: mes pas me ramènent dans ma maison de campagne de Tusculum.    - referre se: retourner.    - Romam se rettulit, Cic.: il retourna à Rome.    - referre oculos ad aliquem: ramener les yeux sur qqn.    - referre pedem (gradum): retourner, reculer, battre en retraite, lâcher pied, se replier.    - referre pedem ad aliquem, Plaut.: retourner vers qqn.    - referre se ou referri: reculer, battre en retraite, lâcher pied, se replier.    - eum domum rettulerunt, Nep.: ils le retournèrent chez lui.    - relatus domum, Tac. An. 3: de retour chez lui.    - telum e corpore referre, Sil.: retirer un trait du corps. [st1]3 [-] apporter, donner (une chose due), rembourser, rendre, restituer, redonner; offrir (ce qui est dû aux dieux, aux mânes).    - referre gratiam (qqf. gratias) alicui: rendre un bienfait à qqn, être reconnaissant à qqn, récompenser qqn.    - debeo sperare omnis deos mihi relaturos esse gratiam, Cic. Cat. 4: je dois espérer que tous les dieux me témoigneront leur reconnaissance.    - de praemiis vestris et de referenda gratia cogitare, Caes. BC. 2: penser à vos récompenses et à la reconnaissance qui vous est due.    - par pari referre, Cic.: rendre la pareille.    - referre vicem, Ov.: rendre la pareille.    - referre gratiam meritam: témoigner une reconnaissance méritée.    - referre sacra Cereri, Virg.: offrir à Cérès les sacrifices dus. [st1]4 [-] rendre, vomir.    - cum sanguine mixta vina refert, Virg.: il rend des flots de vin mêlés avec son sang. [st1]5 [-] rendre, rapporter, produire.    - quid studia referant, Quint. (sub. inter.): ce que rapportent les études.    - multum militia retulit, Sen.: la guerre a été une source de bénéfices. [st1]6 [-] ramener, rétablir; ramener, reporter; rapporter à, attribuer à.    - referre navem in mare, Hor.: remettre un navire à la mer.    - referre rem judicatam, Cic.: revenir sur une affaire jugée.    - referre mysteria, Cic.: recommencer la célébration des mystères.    - referre veteres mores: rétablir les moeurs d'autrefois (faire revivre les moeurs d'autrefois).    - referre se ad philosophiam, Cic.: revenir à la philosophie.    - referre in melius, Virg.: améliorer.    - referre omnia ad voluptatem, Cic.: ramener tout au plaisir.    - culpam in aliquem referre: rejeter la faute sur qqn, accuser qqn.    - causa ad matrem referebatur, Tac. A. 6, 49: la cause en était imputée à sa mère.    - referre prospera ad fortunam, Tac.: attribuer les succès à la fortune. [st1]7 [-] rapporter (par la ressemblance), reproduire (les traits), représenter; reproduire (un son), répercuter.    - vultum (os) alicujus referre: reproduire la physionomie de qqn, ressembler à qqn.    - amisit filiam, quae non minus mores ejus quam os vultumque referebat, Plin. Ep. 5, 16, 9: il perdit sa fille qui lui ressemblait autant par son caractère que par sa physionomie.    - rettulisse dicitur Decius parentis sui speciem, Liv. 10, 7: Décius rappelait, dit-on, l'image de son père.    - temporis illius vultum referebat Achilles, quo petiit Agamemnona, Ov. M. 13: Achille avait le visage qu'il avait à l'époque où il attaqua Agamemnon.    - nomine avum referens, animo manibusque parentem, Virg. En. 12, 348: (Eumède) qui tient de son aïeul par le nom, de son père par l'âme et le bras.    - Marsigni sermone vultuque Suevos referunt, Tac. G. 43: par le langage et la coiffure, les Marsignes rappellent les Suèves.    - neque amissos colores lana refert, Hor. C. 3, 5, 28: et la laine ne reprend pas sa couleur perdue.    - referre saporem salis, Virg.: avoir le goût du sel. [st1]8 [-] porter (dans un livre, sur un document), reporter, transcrire, inscrire, consigner; mettre au nombre de, compter, admettre.    - acceptum referre: inscrire comme reçu, mettre au crédit.    - referre pecuniam expensam: porter sur un livre l'argent dépensé.    - in censum referri, Liv.: être porté sur les registres du cens.    - aliquid ad tabulas referre: porter qqch sur les livres de compte.    - populum Romanum in tabulas referre, Flor. 1, 6: inscrire le peuple romain sur les rôles du cens.    - rationes referre: rendre ses comptes, remettre ses comptes.    - referre numerum: faire le recensement, compter.    - referre aliquem (aliquid) in numero (in numerum): mettre qqn (qqch) au nombre de.    - Ponticus Heraclides terram et caelum refert in deos, Cic. Nat. 1: Héraclide du Pont range au nombre des dieux le ciel et la terre.    - eodem Caepionem referrem, Cic. Brut. 62, 223: je mettrais Cépion au même rang. [st1]9 [-] rapporter, raconter, annoncer, mentionner, dire, citer; répondre, répliquer; chanter, célébrer.    - horresco referens, Virg. En. 2: je frémis en le racontant.    - referre aliquid ad aliquem: rapporter (raconter) qqch à qqn.    - referre + prop. inf.: répondre que, riposter que.    - pauca refert: il répond en peu de mots.    - (... negotiatoribus), quorum refert nomina, Suet.: (... hommes d'affaires), dont il cite les noms.    - rettulit Ajax esse Jovis pronepos, Ov. M. 13, 141: Ajax rapporta qu'il était l'arrière-petit-fils de Jupiter.    - quem referent Musae, Tib.: celui que célébreront les Muses. [st1]10 [-] rapporter une affaire, faire un rapport, rendre compte; soumettre à, en référer à.    - referre legationem: rendre compte de son ambassade.    - referre de re publica: faire un rapport sur la situation politique.    - referre rem ad senatum: soumettre une chose à la délibération du sénat.    - referre de aliqua re ad senatum: consulter le sénat au sujet de qqch, mettre qqch à l'ordre du jour du sénat.    - referre ad populum: en appeler au peuple (en référer au peuple).    - referre ad senatum, ad judicem: en référer au sénat, au juge.    - te referente: sur ta proposition.    - consul convocato senatu refert, quid de his fieri placeat, qui in custodiam traditi erant, Sall. C. 50, 3: le consul, ayant convoqué le sénat, lui demande ce qu'il convient de faire des hommes qui ont été arrêtés. [st1]11 [-] poét. repasser (dans son esprit), réfléchir à, ruminer, se rappeler (surtout chez Ovide).    - tacitā recentia mente visa refert, Ov. M. 15, 27: il repasse en silence dans son esprit ce qu'il vient de voir.    - si forte refers, Ov. Am. 2, 8, 17: si d'aventure tu t'en souviens.    - haec refer, Ov. R. Am. 308: aie cela présent à l'esprit.    - saepe refer tecum sceleratae facta puellae, Ov. R. Am. 299: rappelle-toi souvent les perfidies de ta maîtresse.    - mente memor refero, Ov. M. 15, 451: je m'en souviens.    - foeda Lycaoniae referens convivia mensae, Ov. M. 1, 165: se rappelant l'horrible festin que Lycaon venait de lui servir.    - illam meminitque refertque, Ov. M. 11, 563: il pense sans cesse à elle.    - hoc si ille ad animum rettulit, Phaedr.: s'il a médité ce mot.
    * * *
    rĕfĕro, ferre, rĕtŭli (poét. rettŭli), rĕlātum [re, préf. + fero] - tr. -    - rĕfert → rĕfĕro [re, préf. + fero] [] refert [rē, abl. de res + fert] → rēfert. [st1]1 [-] rapporter, ramener (chez soi); ramener (comme gain, comme conquête), remporter, gagner, obtenir.    - referre vasa domum, Plaut.: rapporter chez soi des vases (pris ailleurs).    - referre aurum secum, Plaut.: emporter son or.    - referre signa: rapporter des enseignes.    - referre victoriam ex (de) hostibus: remporter une victoire sur les ennemis.    - repulsam referre: [ramener un échec] = subir un échec.    - neque tu istud unquam decretum sine caede nostra referes, Liv. 3: et tu n'obtiendras l'exécution de ton arrêt qu'en nous égorgeant. [st1]2 [-] porter en arrière; tourner en arrière, revenir, retourner; tirer, retirer.    - me referunt pedes in Tusculanum, Cic. Att. 15, 16: mes pas me ramènent dans ma maison de campagne de Tusculum.    - referre se: retourner.    - Romam se rettulit, Cic.: il retourna à Rome.    - referre oculos ad aliquem: ramener les yeux sur qqn.    - referre pedem (gradum): retourner, reculer, battre en retraite, lâcher pied, se replier.    - referre pedem ad aliquem, Plaut.: retourner vers qqn.    - referre se ou referri: reculer, battre en retraite, lâcher pied, se replier.    - eum domum rettulerunt, Nep.: ils le retournèrent chez lui.    - relatus domum, Tac. An. 3: de retour chez lui.    - telum e corpore referre, Sil.: retirer un trait du corps. [st1]3 [-] apporter, donner (une chose due), rembourser, rendre, restituer, redonner; offrir (ce qui est dû aux dieux, aux mânes).    - referre gratiam (qqf. gratias) alicui: rendre un bienfait à qqn, être reconnaissant à qqn, récompenser qqn.    - debeo sperare omnis deos mihi relaturos esse gratiam, Cic. Cat. 4: je dois espérer que tous les dieux me témoigneront leur reconnaissance.    - de praemiis vestris et de referenda gratia cogitare, Caes. BC. 2: penser à vos récompenses et à la reconnaissance qui vous est due.    - par pari referre, Cic.: rendre la pareille.    - referre vicem, Ov.: rendre la pareille.    - referre gratiam meritam: témoigner une reconnaissance méritée.    - referre sacra Cereri, Virg.: offrir à Cérès les sacrifices dus. [st1]4 [-] rendre, vomir.    - cum sanguine mixta vina refert, Virg.: il rend des flots de vin mêlés avec son sang. [st1]5 [-] rendre, rapporter, produire.    - quid studia referant, Quint. (sub. inter.): ce que rapportent les études.    - multum militia retulit, Sen.: la guerre a été une source de bénéfices. [st1]6 [-] ramener, rétablir; ramener, reporter; rapporter à, attribuer à.    - referre navem in mare, Hor.: remettre un navire à la mer.    - referre rem judicatam, Cic.: revenir sur une affaire jugée.    - referre mysteria, Cic.: recommencer la célébration des mystères.    - referre veteres mores: rétablir les moeurs d'autrefois (faire revivre les moeurs d'autrefois).    - referre se ad philosophiam, Cic.: revenir à la philosophie.    - referre in melius, Virg.: améliorer.    - referre omnia ad voluptatem, Cic.: ramener tout au plaisir.    - culpam in aliquem referre: rejeter la faute sur qqn, accuser qqn.    - causa ad matrem referebatur, Tac. A. 6, 49: la cause en était imputée à sa mère.    - referre prospera ad fortunam, Tac.: attribuer les succès à la fortune. [st1]7 [-] rapporter (par la ressemblance), reproduire (les traits), représenter; reproduire (un son), répercuter.    - vultum (os) alicujus referre: reproduire la physionomie de qqn, ressembler à qqn.    - amisit filiam, quae non minus mores ejus quam os vultumque referebat, Plin. Ep. 5, 16, 9: il perdit sa fille qui lui ressemblait autant par son caractère que par sa physionomie.    - rettulisse dicitur Decius parentis sui speciem, Liv. 10, 7: Décius rappelait, dit-on, l'image de son père.    - temporis illius vultum referebat Achilles, quo petiit Agamemnona, Ov. M. 13: Achille avait le visage qu'il avait à l'époque où il attaqua Agamemnon.    - nomine avum referens, animo manibusque parentem, Virg. En. 12, 348: (Eumède) qui tient de son aïeul par le nom, de son père par l'âme et le bras.    - Marsigni sermone vultuque Suevos referunt, Tac. G. 43: par le langage et la coiffure, les Marsignes rappellent les Suèves.    - neque amissos colores lana refert, Hor. C. 3, 5, 28: et la laine ne reprend pas sa couleur perdue.    - referre saporem salis, Virg.: avoir le goût du sel. [st1]8 [-] porter (dans un livre, sur un document), reporter, transcrire, inscrire, consigner; mettre au nombre de, compter, admettre.    - acceptum referre: inscrire comme reçu, mettre au crédit.    - referre pecuniam expensam: porter sur un livre l'argent dépensé.    - in censum referri, Liv.: être porté sur les registres du cens.    - aliquid ad tabulas referre: porter qqch sur les livres de compte.    - populum Romanum in tabulas referre, Flor. 1, 6: inscrire le peuple romain sur les rôles du cens.    - rationes referre: rendre ses comptes, remettre ses comptes.    - referre numerum: faire le recensement, compter.    - referre aliquem (aliquid) in numero (in numerum): mettre qqn (qqch) au nombre de.    - Ponticus Heraclides terram et caelum refert in deos, Cic. Nat. 1: Héraclide du Pont range au nombre des dieux le ciel et la terre.    - eodem Caepionem referrem, Cic. Brut. 62, 223: je mettrais Cépion au même rang. [st1]9 [-] rapporter, raconter, annoncer, mentionner, dire, citer; répondre, répliquer; chanter, célébrer.    - horresco referens, Virg. En. 2: je frémis en le racontant.    - referre aliquid ad aliquem: rapporter (raconter) qqch à qqn.    - referre + prop. inf.: répondre que, riposter que.    - pauca refert: il répond en peu de mots.    - (... negotiatoribus), quorum refert nomina, Suet.: (... hommes d'affaires), dont il cite les noms.    - rettulit Ajax esse Jovis pronepos, Ov. M. 13, 141: Ajax rapporta qu'il était l'arrière-petit-fils de Jupiter.    - quem referent Musae, Tib.: celui que célébreront les Muses. [st1]10 [-] rapporter une affaire, faire un rapport, rendre compte; soumettre à, en référer à.    - referre legationem: rendre compte de son ambassade.    - referre de re publica: faire un rapport sur la situation politique.    - referre rem ad senatum: soumettre une chose à la délibération du sénat.    - referre de aliqua re ad senatum: consulter le sénat au sujet de qqch, mettre qqch à l'ordre du jour du sénat.    - referre ad populum: en appeler au peuple (en référer au peuple).    - referre ad senatum, ad judicem: en référer au sénat, au juge.    - te referente: sur ta proposition.    - consul convocato senatu refert, quid de his fieri placeat, qui in custodiam traditi erant, Sall. C. 50, 3: le consul, ayant convoqué le sénat, lui demande ce qu'il convient de faire des hommes qui ont été arrêtés. [st1]11 [-] poét. repasser (dans son esprit), réfléchir à, ruminer, se rappeler (surtout chez Ovide).    - tacitā recentia mente visa refert, Ov. M. 15, 27: il repasse en silence dans son esprit ce qu'il vient de voir.    - si forte refers, Ov. Am. 2, 8, 17: si d'aventure tu t'en souviens.    - haec refer, Ov. R. Am. 308: aie cela présent à l'esprit.    - saepe refer tecum sceleratae facta puellae, Ov. R. Am. 299: rappelle-toi souvent les perfidies de ta maîtresse.    - mente memor refero, Ov. M. 15, 451: je m'en souviens.    - foeda Lycaoniae referens convivia mensae, Ov. M. 1, 165: se rappelant l'horrible festin que Lycaon venait de lui servir.    - illam meminitque refertque, Ov. M. 11, 563: il pense sans cesse à elle.    - hoc si ille ad animum rettulit, Phaedr.: s'il a médité ce mot.
    * * *
        Refero, pen. corr. refers, retuli, pen. corr. relatum, pe. prod. et metri causa rettuli, rellatum, referre. Quintil. Reporter, ou Rapporter.
    \
        Siquid somniasti, ad me refers. Plaut. Tu m'en demande advis.
    \
        Populus de suis rebus ad eum refert. Cic. Luy demande conseil de ses affaires.
    \
        Ad seipsum aliquid referre. Cic. Juger du faict d'autruy par soymesme, en considerant comment nous ferions si nous estions en sa place, Prendre à son coeur l'autruy.
    \
        Acceptam referre salutem suam beneuolentiae alicuius. Cic. Confesser tenir sa vie de la benevolence d'aucun, Estre envié par luy, Luy estre tenu de ce qu'on est vif.
    \
        In acceptum referre. Cic. Approuver une chose comme bien faicte, et la declarer recevable.
    \
        In acta referri. Iuuena. Estre enregistré, ou Estre mis és chroniques.
    \
        In aerarios referre, Vide AErarius adiectiuum in AES, aeris. Suspendre aucun des commoditez et privileges de la bourgeoisie, et neantmoins le contraindre aux charges.
    \
        In album referre. Liu. Rediger par escript.
    \
        Aliquem ore referre. Virg. Luy resembler de viaire, ou visage.
    \
        Animum referre ad rem aliquam. Cic. Tourner et appliquer sa pensee à icelle, Penser à icelle.
    \
        In apertum referre opus. Cic. Publier.
    \
        Ad arbitrium alicuius referre. Cic. Se rapporter à aucun.
    \
        Ad vos nunc refero quem sequar. Cic. Je vous demande qui vous voulez que je suyve.
    \
        Aspectum referre in curiam. Cic. Tourner sa veue et son regard à, etc.
    \
        In codicem referre. Cic. Faire registre de quelque chose, Enregistrer.
    \
        Colorem paternum referre. Columella. Estre de la couleur de son pere.
    \
        In commentarium referre. Cic. Enregistrer.
    \
        Ad conscientiam referre omnia, nihil ad ostentationem. Plin. iun. Ne faire rien par vaine gloire, mais seulement se contenter du tesmoignage de sa conscience, Faire tout en conscience.
    \
        Consuetudinem repetere atque referre. Cic. Ramener une coustume en usage.
    \
        Referre ad aliquem omnes curas. Cic. N'avoir cure et soing que de luy.
    \
        Dexteram ad osculum referre. Plinius. Mettre la main sur sa bouche.
    \
        In deterius referre aliquid. Tacitus. L'interpreter en mauvaise partie.
    \
        In deos referre. Cic. Nombrer entre les dieux, Canonizer.
    \
        Diem referre dicitur sol. Virg. Ramener le jour.
    \
        Ensem vaginae referre. Sil. Rengainer.
    \
        Eodem referri. Cic. Estre rapporté au lieu mesme.
    \
        Vt sit qui a te mihi epistolam referat. Cic. Qui me rapporte lettres de toy.
    \
        Facta referre quae mandata sunt. Plaut. Mettre en execution ce qu'on nous a enchargé.
    \
        Ad finem aliquem referre omnia. Cic. Rapporter toutes choses à quelque fin.
    \
        Fructum diligentiae referre alicui. Cic. Le recompenser de sa diligence.
    \
        Gradum referre, quod et Pedem referre dicitur. Liu. Reculer, Retourner arriere, Retourner tout court dont on venoit, S'en retourner, Tourner le dos.
    \
        Gratiam referre. Cic. Rendre le plaisir.
    \
        In selectos iudices referre. Cic. Mettre au nombre des juges.
    \
        Laudem referre familiae alicuius. Cic. Remettre sus sa louange.
    \
        In libellum referre. Cic. Escrire en un petit livre qui sert pour memoire, et en papiers journaulx.
    \
        In literas publicas referri. Cic. Estre escript és registres et chartres, Estre mis en registre public, Estre enregistré.
    \
        Mandata referre ad aliquem. Caesar. Luy dire ce qu'on avoit en mandement et charge de luy dire.
    \
        Manum ad poplitem referre. Plin. Mettre la main au jarret.
    \
        Referre in melius. Virg. Tourner ou changer en mieulx.
    \
        Ad memoriam vetustatis referte omnia. Cic. Estimez que tout ce que j'ay dict, ce a esté pour avoir memoire de l'antiquité, Rapportez tout cela au vieil temps.
    \
        Morem referre. Virg. Ramener une vieille coustume, La remettre en usage.
    \
        Mores patris referre. Plin. iunior. Avoir les meurs de son pere, Luy resembler de meurs.
    \
        Si patrem non referret. Plin. iun. S'il ne resembloit à son pere.
    \
        Inter nefastos referre diem. Plin. iun. Mettre au nombre des jours qu'on ne plaidoit point.
    \
        In Nouocomenses retulit. Cic. Il l'a escript parmi les, etc.
    \
        Referre numerum. Virgil. Compter, Nombrer.
    \
        In numeros referre. Plin. iunior. Enrouler aux bandes.
    \
        Referre in oratorum numerum. Cic. Compter parmi les orateurs.
    \
        In numerum deorum referre. Sueton. Canonizer.
    \
        Omnia referre ad vnum. Cic. Mettre tout entre les mains d'aucun, Rapporter tout à un.
    \
        Referre oculos ad aliquem, vel ad terram. Cic. Jecter ses yeulx ou sa veue sur aucun, Tourner sa veue contre terre.
    \
        Opem referre. Cic. Aider.
    \
        Retulit ora ad iuuenem. Valer. Flac. Il a tourné son visage vers, etc.
    \
        Par referre. Terent. Rendre la pareille.
    \
        Pedem referre. Caesar. Se retirer, Retourner, Se reculer.
    \
        Rettulit ad me pedem. Plaut. Il est retourné chez moy.
    \
        Me referunt pedes in Tusculanum. Cicero. Me reportent, Je m'en revay à pied en, etc.
    \
        Primas referre ad aliquem. Cicero. L'estimer plus que touts les autres.
    \
        Quaestum maiorem referre. Colum. Rapporter plus grand gaing, Faire plus de prouffit.
    \
        Rationes referre. Cic. Rendre comptes.
    \
        Referre rationibus, et in rationes. Tranquil. Escrire parmi ses comptes.
    \
        Referunt haec ad rem. Plaut. Appartiennent à l'affaire.
    \
        Repulsam referre, quod et Ferre repulsam simpliciter dicitur, et Pati repulsam. Cic. Estre refusé, Estre esconduict.
    \
        Responsum referre. Cic. Rapporter response.
    \
        In, vel inter reos referre. Cic. Declarer une accusation et delation faicte d'aucun crime à l'encontre d'aucun, estre recevable.
    \
        Salutem alicui referre. Cic. Le resaluer.
    \
        Saporem salis referre. Virgil. Avoir telle saveur que le sel.
    \
        Se referre. Virgil. S'en retourner en la maison.
    \
        Se in gregem suum veterem referre. Cic. Se retourner, etc.
    \
        Se ad ordinem referre. Cic. Retourner à son ordre.
    \
        Se ad studia referre. Cic. Se remettre à l'estude.
    \
        Senium parentis referre. Columel. Se sentir de, etc.
    \
        Similitudinem referre. Plin. Resembler.
    \
        Pro re certa spem falsam domum retulerunt. Cic. Ils ont reporté, etc.
    \
        In spem sibi aliquid referre. Plaut. Esperer quelque chose, Avoir esperance de quelque chose.
    \
        Referre omnia ad vnam summam. Cic. Assembler tout en un.
    \
        In tabulas, siue tabellas referre. Cic. Mettre en son registre.
    \
        In tectum referre. Varro. Mettre en toict.
    \
        Retulit me ventus ad, vel in Italiam. Cic. M'a rapporté, ou ramené.
    \
        Vicem referre. Ouid. Rendre la pareille.
    \
        Nec incruentam victoriam retulit. Liu. Il gaigna la victoire, mais il y eut beaucoup de ses gents tuez.
    \
        Referre omnia ad voluptatem. Cic. Faire tout pour vivre en voluptez et delices, N'avoir esgard sinon à volupté, Referer tout à volupté.
    \
        Referre. Virgil. Rendre.
    \
        Referre. Virgil. Raconter, Referer, Relater, Reciter.
    \
        Vna foeminarum in omni aeuo refertur. Plin. Il n'est parlé que d'une.
    \
        Ego tibi refero, si non sum ex eo loco deiectus, etc. Cic. Je parle à toy, Je te demande si, etc.
    \
        Referre. Seneca. Revoquer, Retirer.

    Dictionarium latinogallicum > refero

  • 12 refero

    re-fero, rettulī, relātum, ferre, I) zurücktragen, zurückbringen, zurückschaffen, oft m. rursus (rursum), retro, iterum verb., 1) wieder an Ort und Stelle: a) übh. zurücktragen, tragend zurückbringen, tegulas, Liv.: candelabrum, Cic.: arma, aus dem Kriege, Plaut., aus der Mitte der Feinde, Ov.: pallam domum, Plaut.: anulum ad alqm, Plaut.: pecunias in templum, Caes.: aquilam a moriente signifero traditam suis umeris in castra, Flor.: corpus patris familiae in monumentum (Grab), Petron.: rursus enses vaginae, wieder in die Sch. stecken, Sil. – persönl. Obj., lecticae impositum ref. domum, Suet.: alqm in Palatium, Suet. – collapsa membra thalamo, Verg. – so bes. Verwundete aus dem Kampfe zurücktragen, corpora sua, Tac.: umero saucium in armis, Flor.: alqm in castra, Liv.: impositum scuto Pallantem, Verg. – b) Geliehenes, Geraubtes zurückerstatten, wieder zustellen, wiedergeben, wieder erstatten, scyphos, Plaut.: alci argentum, Plaut.: pannum, Hor.: pateram, Cic.: pretium suum (domino), Suet.: v. Boden, ibi caespite terra fecundo dominici seminis puritate centeno fructu refert, trägt hundertfältig, Hieron. epist. 15, 1. – bildl., ad equestrem ordinem iudicia, Cic. Verr. 3, 223. – c) wieder von sich geben, zurückgeben, α) wieder ausspeien, cum sanguine mixta vina, Verg. Aen. 9, 350. – β) wieder von sich zurücktönen-, zu rückschallen (widerhallen) lassen, im Passiv = wieder zurücktönen, zurückschallen, widerhallen, quod (tectum) resonando mutum flebiles voces refert, Acc. tr. bei Cic. Tusc. 2, 33: voces refert (spricht nach) iteratque quod audit (v. der Fama), Ov.: ex tortuosis locis et inclusis soni referuntur ampliores, Cic.: theatri natura ita resonans, ut usque Romam signilicationes vocesque referantur, Cic. – d) wohin zurücktragen = zurückkehren lassen, α) v. der Rückkehr: sed nescio quomodo οικος φίλος (behaglich lebt man doch nur zu Haus): itaqua me referunt pedes in Tusculanum, ziehen mich meine Füße nach dem T. wieder hin, zuckt mir's in den Füßen, auf mein T. zurückzuwandern, Cic. ad Att. 15, 16. litt. b.: unde aliquoties in altum provectum cum venti adversi rettulissent (zurückverschlagen hatten), Liv. fr. 50 (bei Sen. suas. 6, 17). – bes. ref. pedem od. ref. se od. Passiv referri medial, sich zurückwenden, sich zurückbegeben, sich wieder begeben, zurückkehren, zurückziehen, heimkehren, pedem retro, pedem ad alqm, Plaut.: pedes dextros, glücklich zurückkehren, Petron.: vestigia retro, Verg.: u. bildl., spes retro refertur, Verg. – se de Britannis ovantem, Tac.: se ab Argis, Verg.: se e pastu (v. Tieren), Verg.: se iterum Romam, Cic.: se domum ad porci catinum, Hor.: se ad urbem, Verg.: cubiculo (Dat.) te refer, Apul.: u. v. Lebl., causam affert, cur se sol referat (umkehre) nec longius progrediatur, Cic.: u. (im Bilde) ut eo, unde egressa est, se referat oratio, Cic. – u. classem relatam nuntio, sei zurückgekehrt, wieder gelandet, Verg. Aen. 1, 390. – übtr., αα) eine Zeit zurückkehren lassen, zurückführen, zurückbringen, o mihi praeteritos referat si Iuppiter annos! Verg.: nec Coae tibi referunt purpurae tempora, quae etc., Hor.: dies siccos (v. der Sonne), Hor.: festas luces (v. neuen Jahrhundert), Hor.: hiems cecĭdit (ist verschwunden), referent illam sui menses, Sen. ep. 36, 11. – ββ) Blicke, Geist, Tätigkeit auf einen Ggstd. zurückwenden, wieder hinwenden, wieder hinrichten, oculos animumque ad alqm, Cic.: animum ad studia, Cic.: animum ad veritatem (Wirklichkeit, das wirkliche Leben), Cic.: se a scientiae delectatione ad efficiendi utilitatem, Cic.: se ad philosophiam, Cic. – γγ) in einen Zustand zurückwenden, animum ad firmitudinem, dem Geiste wieder eine feste Haltung geben, Tac.: multa in melius, wieder zum Besseren wenden (v. der Zeit), Verg.: consilia in melius, die bösen Gedanken (böse Gesinnung) wieder in günstige umändern (von der Juno), Verg. – δδ) als gerichtl. t. t., wieder vor Gericht bringen, rem iudicatam, Cic. de domo 78. – εε) einen Ggstd. auf etw. zurückführen, nach etw. bemessen, richten, beurteilen, auf etw. beziehen, einer Sache zuschreiben, omnia ad voluptatem, Cic.: omnia consilia atque facta ad dignitatem et ad virtutem, Ehre und T. zum Prinzip alles Denkens und Handelns machen, Cic.: alienos mores ad suos, Nep.: cuncta ad rem publicam referri, richte sich nach dem Staate, Tac. ann. 2, 33. – quidquid ubique magnificum est, in claritatem Herculis ref., auf den weltberühmten H. zurückführen, Tac. – cuius adversa pravitati ipsius, prospera ad fortunam referebat (schrieb zu), Tac. ann. 14, 38 extr.: Romanae rei publicae clades in religionem nostram, Augustin. de civ. dei 1, 36. – tuum est, quid mihi nunc animi sit, ad te ipsum referre, wie mir jetzt zumute ist, von dir selbst abzunehmen, Cic. Dei. 7: quisquis ad se rettulerit (richte doch jeder an sich selbst die Frage), quotiens ipse in suspicionem falsam incĭderit, Sen. de ira 2, 28, 6: quo referentes, worauf bezugnehmend, uns stützend, Lucr. 1, 424; vgl. 1, 699. – absol., referens ad fructum, wer Rücksicht nimmt auf usw., Varro r. r. 1, 40, 6. – β) v. Rückzuge = zurückziehen, castra, zurückverlegen, Liv.: u. so ad Tyneta rursus castra, Liv. – bes. ref. pedem oder vestigia oder gradum (gradus) u. refl. se ref. u. Passiv referri medial = sich zurückziehen, eine rückgängige Bewegung machen, zurückweichen, ref. pedem, Ov. u. Curt.: pedem retro, Phaedr.: vestigia retro Verg.: u. (im Bilde) vestigia in decimum annum, sich verziehen, sich verzögern (v. einem Siege), Verg.: gradus, Ov. – bes. als milit. t. t. (Ggstz. insistere), paulatim cedere ac pedem referre, Caes.: pedem ref. et loco excedere, Caes.: tum primum referri pedem atque inclinari rem in fugam apparuit, Liv.: r. gradum, Liv.: u. se huc, se in castra, Caes.: a prima acie ad triarios sensim referri, Liv.: penitus datis referri habenis, Verg. – γ) als naut. t. t., zurückführen, zurückverschlagen, aestus alqm in portum refert, Plaut.: auster adversus maximo flatu me ad tribules tuos Regium rettulit, Cic.: auster alqm in Italiam refert, Cic.: ut naves eodem, unde erant profectae, referrentur, Caes.

    2) v. einem Orte als Fund, Errungenschaft, Geschenk, Siegesbeute usw. zurückbringen, mit zurücknehmen, davontragen, a) übh.: tabulas repertas ad Caesarem, Caes.: pro re certa falsam spem domum, Cic.: in domum non repulsam solum, sed ignominiam et calamitatem, Cic.: qui ad convivium magnum invitantur, apophoreta secum referre consueverunt, Ambros. exhort. virg. 1. – bes. als milit. t. t., opima spolia, Liv.: signa militaria sex, Caes.: signa militaria ex proelio ad Caesarem CLXXX et aquilas VIIII, Caes.: victoriam potius ex Volscis quam pacem infidam, Liv.: non incruentam victoriam, Liv.: victoriam, Frontin.: gloriosam victoriam et speciosa spolia, Val. Max.: serum veteremque triumphum, Ov.: navalem triumphum ex Poenis, Val. Max.: regi aut victoriam de Romanis aut aequas pacis condiciones, Iustin.: hoc proelio servati civis decus, Tac. – b) mündlich mit zurückbringen, mit zurücknehmen, zurückmelden, als Rückmeldung hinterbringen, alcis orationem domum, Caes.: hanc legationem (Erfolg der Gesandtschaft) Romam, Liv.: trepidum nuntium, Iustin.: responsum, responsa, Cic.: atrox od. triste responsum, Liv.: mandata alci od. ad alqm, Caes.: responsa ad alqm, Caes.: rumores Africanos excipere et celeriter ad alqm referre, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., imminere Volscum bellum, Liv.: m. folg. indir. Fragesatz, equites expeditos mittendos (esse), qui referant, quae fortuna consulum atque exercituum sit, Liv.

    3) gegen etw. als Entgelt zurückbringen, zurückerstatten, dagegenbringen, wiedergeben, erwidern, vergelten, a) übh.: par pari, Gleiches mit Gleichem vergelten, Ter.: carmen carmini, mit einem Gedichte auf ein Gedicht antworten, Aur. Vict.: vicem, Ov.: alci plurimam salutem, Cic. – b) mündlich erwidern, entgegnen, versetzen, alcis defensioni, Cic.: ego tibi refero m. folg. direkter Rede, Cic.: u. so et referret aliquis, Cic.: Anna refert, Verg.: tandem pauca refert, Verg.: cum talia rettulit hospes, Ov.

    4) rückwärts-, nach hinten bringen, a) Körperteile zurückbewegen, zurückwenden, zurückziehen, ad nomen (bei Nennung des N.) caput, Ov.: in alqm ora, oculos, Verg.: oculos ad terram identidem, Cic.: os in se (in sich), Ov.: manus, Ov.: parvulas manus ad ora, Petr. poët.: manus ad capulum, an der Seite an den D. legen, Tac. u. Petron.: digitos ad se, Quint.: digitos saepe ad frontem, Ov. – b) eine Örtl. od. eine Zeit zurückverlegen, α) eine Örtl.: fines benignitatis introrsus ref., die Gr. der W. beengen, Sen. de ben. 1, 15, 2: Seleucia... ab mari relata, entlegen, Plin. 5, 93. – β) eine Zeit (Ggstz. proferre), diem, Ulp. dig. 4, 8, 33: diem prodictam, Fest. 289 (a), 21.

    5) wiederholend zurückbringen, zurückführen, wiederholen, erneuern, wiederherstellen, a) übh. (zuw. verb. referre ac renovare, repetere ac referre): fabulam iterum, noch einmal auf die Bühne bringen, wiederholen, Ter.: consuetudinem antiquam, Suet.; vgl. haec maiorum consuetudo longo intervallo repetita ac relata, Cic.: ref. antiquum morem, ut etc., Suet. (u. so relatus olim inconditae vitae mos, ut etc., Sall. fr.): hunc morem cursus, Verg.: eandem totius caeli descriptionem, Cic.: eas artes, Tac.: mysteria, Cic.: quasdam caerimonias ex magno intervallo, Liv.: idem responsum, Liv. – b) der Beschaffenheit, dem Wesen nach zurückführen, wiedergeben, abspiegeln, das Ebenbild sein von etw. od. jmd., maiorum vultus vocesque comasque, Lucr.: mores, os vultumque patris, Plin. ep.: alqm ore, Verg.: alqm sermone vultuque, Tac.: nomine avum, animo manibusque parentes, Verg.: matrem reddit ac refert nobis, Plin. ep.

    II) von sich weggebend darbringen, 1) für jmd. Bestimmtes, jmdm. Gebührendes überbringen, ab liefern, überliefern, frumentum omne ad se referri iubet, Caes.: als publiz. t. t., hanc ex fenore pecuniam populo, ans Volk, an die Staatskasse, Cic.: pecuniam in aerarium, in publicum, Liv. (s. Drak. Liv. 37, 57, 12): u. so mille et ducenta talenta in publicum, Nep.: pecuniam venditorum ad fiscum, Eutr.: rationes ad aerarium, Cic.: u. so bl. rationes, Cic. ep. 5, 20, 1 sqq.: ad Caesarem publicas cum fide rationes, Caes.: senatus consulta falsa (sc. in aerarium), Cic. ep. 12, 1, 1 (vgl. aerarium unter aerarius, Bd. 1. S. 197).So nun bes.: a) abtragen, entrichten, octonos referentes Idibus aeris, jeder seine acht As Schulgeld, Hor. sat. 1, 6, 75: bes. ref. gratiam s. grātia, no. I, B, 2, Band 1. S. 2965. – b) als Opfer, Weihgeschenk darbringen, weihen, variis tumulo sollemnia Iudis, Verg.: lauream Capitolino Iovi, Suet.: opima de eo spolia Iovi Feretrio, Val. Max. – c) jmdm. zuwenden, übertragen, consulatum ad patrem suum, Cic. de fin. 2, 62. – d) durch Rede od. Schrift überbringen, überliefern, berichten, angeben, melden, mitteilen, certorum hominum sermones ad alqm, Cic.: capitum numerum ad alqm milium LIII, Caes.: nihil ad eum, ut solebat, referre coepit, teilte ihm nun nichts mehr mit, Iustin.: ad se explorata, Liv.: haec mandata Caesari, Caes.: ref. in epistulis haec Bruti verba, Quint.: paternos maiores suos a Cyro Darioque, Iustin.: hanc cladem, Lampr. – alqm in deorum numero, unter den G. aufführen, Cic. de nat. deor. 1, 29. – se ex ea civitate oriundum, Iustin. – de quibus referam, de quo rettuli, Suet.: cuius de virtutibus maxime dilucide Q. Hortensius in annalibus suis rettulit, Vell. – mit folg. Acc. u. Infin., referunt Suebos ad extremos fines se recepisse, Caes.: scribe, quaeso, quid referat Celer egisse Caesarem cum candidatis, Cic.: haec eum dixisse refert, Suet.: consuli referunt excessum (esse) urbe, Liv.: quem ovasse de Britannis rettuli, Tac. – absol., refero ad Scaptium, Cic.: ut M. Brutus refert, Suet. – impers., in quo saepe aliter est dictum, aliter ad nos relatum, Cic.: im Supin. incredibilia relatu, Sen. nat. quaest. 7, 16, 1. – e) vor jmd. zur Beurteilung, zur Beschlußnahme bringen, jmdm. etw. vorlegen, vortragen, eine Anfrage oder einen Antrag stellen, consultationem ad amicos, Iustin.: omnia ad oracula, Nep.: ad Apollinem semper publice de maioribus rebus, Cic.: ad C. Aquilium (als Rechtsgelehrten), Cic. – ad consilium (Kriegsrat) de alqo, Nep.: de signo Concordiae dedicando ad pontificum collegium, Cic. – id ad populum, Cic. Clu. 137 (vgl. dazu Classen S. 196).m. folg. Fragesatz, referre se, quid etc., Liv. 34, 24, 6: refero ad vos, utrum... an etc., Liv. 34, 22, 10. – bes. referre ad senatum u. im Zshg. bl. referre, etwas vor den Senat bringen, an den Senat eine Anfrage, einen Antrag stellen, rem od. rem ex integro ad senatum, Sall. u. Liv.: ad senatum de legibus abrogandis, Cic.: refer ad senatum, Cic. – de ea re postulant ut referatur, Sall.: referre de legatis ad Cn. Marcium coëgit, Liv.: abnuentibus consulibus ea de re relatum, Tac.: consul convocato senatu refert, quid de his fieri placeat, Sall.: rettulit, quid de nexis fieri placeret, Liv.: petendum a consulibus, ut referrent, an etc., Plin. ep. 6, 5, 2: nemo refert, quod Italia externae opis indiget, niemand berührt in seinem Antrage die Tatsache, daß usw., Tac. ann. 3, 54. – 2) etw. eintragen, aufnehmen, einschreiben, vormerken, buchen, iudicium in tabulas publicas, Cic.: r. in tabulas, nomen in tabulas, in codicem, Cic.: r. in censum (in die Zensuslisten), Liv.: r. in album, Cic. u. Liv.: alqd in commentarium, in libellum, Cic.: alqd in annales, Capit.: r. epistulas in volumina, aufnehmen, Cic.: orationem in Origines, Cic.: alqm ex quaestura in iudices, Liv.: alqm in deos od. inter divos, Suet. u. Eutr.: alqm in reos, Cic. u. Auct. b. Alex.: alqm in proscriptos, Cic., od. inter proscriptos, Suet. – bes. ins Rechnungsbuch eintragen, buchen, verrechnen, acceptas pecunias, Auct. b. Alex.: pecuniam multae nomine, Auct. b. Afr.: pecuniam operi publico, unter der Rubrik »für ein öffentliches Gebäude« eintragen, verrechnen, Cic.: illam pecuniam nominatim Flacco datam, als namentlich dem Fl. ausgezahlt verrechnen, Cic.: alqd in acceptum referre u. alqd (alci) acceptum referre, s. ac-cipiono. I, A, a, α (Bd. 1. S. 61).übtr., r. alqm (alqd) in m. Akk., jmd. (etw.) worunter rechnen, zählen, alqm in oratorum numerum, Cic.: alqm in numerum deorum, Suet.: terram et caelum in deos, Cic. – eodem Q. Caepionem referre, in dieselbe Gattung bringen, Cic. Brut. 223.

    / Perf. rettuli, nicht retuli, s. Elendt zu Cic. de or. 2, 100 not. cr., auch in Inschriften, zB. Corp. inscr. Lat. 9, 2628 u. 10, 1786. lin. 14/15. – Partiz. rellatus, Corp. inscr. Lat. 1, 200, 81. Ter. Phorm. prol. 21. – Partiz. Fut. Pass. arch. auch referundus, Corp. inscr. Lat. 1, 203, 7; 1, 206, 14 u. ö. Plaut. Pers. 428. Sall. Cat. 50, 4.

    lateinisch-deutsches > refero

  • 13 refero

    re-fero, rettulī, relātum, ferre, I) zurücktragen, zurückbringen, zurückschaffen, oft m. rursus (rursum), retro, iterum verb., 1) wieder an Ort und Stelle: a) übh. zurücktragen, tragend zurückbringen, tegulas, Liv.: candelabrum, Cic.: arma, aus dem Kriege, Plaut., aus der Mitte der Feinde, Ov.: pallam domum, Plaut.: anulum ad alqm, Plaut.: pecunias in templum, Caes.: aquilam a moriente signifero traditam suis umeris in castra, Flor.: corpus patris familiae in monumentum (Grab), Petron.: rursus enses vaginae, wieder in die Sch. stecken, Sil. – persönl. Obj., lecticae impositum ref. domum, Suet.: alqm in Palatium, Suet. – collapsa membra thalamo, Verg. – so bes. Verwundete aus dem Kampfe zurücktragen, corpora sua, Tac.: umero saucium in armis, Flor.: alqm in castra, Liv.: impositum scuto Pallantem, Verg. – b) Geliehenes, Geraubtes zurückerstatten, wieder zustellen, wiedergeben, wieder erstatten, scyphos, Plaut.: alci argentum, Plaut.: pannum, Hor.: pateram, Cic.: pretium suum (domino), Suet.: v. Boden, ibi caespite terra fecundo dominici seminis puritate centeno fructu refert, trägt hundertfältig, Hieron. epist. 15, 1. – bildl., ad equestrem ordinem iudicia, Cic. Verr. 3, 223. – c) wieder von sich geben, zurückgeben, α) wieder ausspeien, cum sanguine mixta vina, Verg. Aen. 9, 350. – β) wieder von sich zurücktönen-, zu-
    ————
    rückschallen (widerhallen) lassen, im Passiv = wieder zurücktönen, zurückschallen, widerhallen, quod (tectum) resonando mutum flebiles voces refert, Acc. tr. bei Cic. Tusc. 2, 33: voces refert (spricht nach) iteratque quod audit (v. der Fama), Ov.: ex tortuosis locis et inclusis soni referuntur ampliores, Cic.: theatri natura ita resonans, ut usque Romam signilicationes vocesque referantur, Cic. – d) wohin zurücktragen = zurückkehren lassen, α) v. der Rückkehr: sed nescio quomodo οικος φίλος (behaglich lebt man doch nur zu Haus): itaqua me referunt pedes in Tusculanum, ziehen mich meine Füße nach dem T. wieder hin, zuckt mir's in den Füßen, auf mein T. zurückzuwandern, Cic. ad Att. 15, 16. litt. b.: unde aliquoties in altum provectum cum venti adversi rettulissent (zurückverschlagen hatten), Liv. fr. 50 (bei Sen. suas. 6, 17). – bes. ref. pedem od. ref. se od. Passiv referri medial, sich zurückwenden, sich zurückbegeben, sich wieder begeben, zurückkehren, zurückziehen, heimkehren, pedem retro, pedem ad alqm, Plaut.: pedes dextros, glücklich zurückkehren, Petron.: vestigia retro, Verg.: u. bildl., spes retro refertur, Verg. – se de Britannis ovantem, Tac.: se ab Argis, Verg.: se e pastu (v. Tieren), Verg.: se iterum Romam, Cic.: se domum ad porci catinum, Hor.: se ad urbem, Verg.: cubiculo (Dat.) te refer, Apul.: u. v. Lebl., causam affert, cur se sol referat (umkehre) nec
    ————
    longius progrediatur, Cic.: u. (im Bilde) ut eo, unde egressa est, se referat oratio, Cic. – u. classem relatam nuntio, sei zurückgekehrt, wieder gelandet, Verg. Aen. 1, 390. – übtr., αα) eine Zeit zurückkehren lassen, zurückführen, zurückbringen, o mihi praeteritos referat si Iuppiter annos! Verg.: nec Coae tibi referunt purpurae tempora, quae etc., Hor.: dies siccos (v. der Sonne), Hor.: festas luces (v. neuen Jahrhundert), Hor.: hiems cecĭdit (ist verschwunden), referent illam sui menses, Sen. ep. 36, 11. – ββ) Blicke, Geist, Tätigkeit auf einen Ggstd. zurückwenden, wieder hinwenden, wieder hinrichten, oculos animumque ad alqm, Cic.: animum ad studia, Cic.: animum ad veritatem (Wirklichkeit, das wirkliche Leben), Cic.: se a scientiae delectatione ad efficiendi utilitatem, Cic.: se ad philosophiam, Cic. – γγ) in einen Zustand zurückwenden, animum ad firmitudinem, dem Geiste wieder eine feste Haltung geben, Tac.: multa in melius, wieder zum Besseren wenden (v. der Zeit), Verg.: consilia in melius, die bösen Gedanken (böse Gesinnung) wieder in günstige umändern (von der Juno), Verg. – δδ) als gerichtl. t. t., wieder vor Gericht bringen, rem iudicatam, Cic. de domo 78. – εε) einen Ggstd. auf etw. zurückführen, nach etw. bemessen, richten, beurteilen, auf etw. beziehen, einer Sache zuschreiben, omnia ad voluptatem, Cic.: omnia consilia atque facta ad dignitatem et ad virtu-
    ————
    tem, Ehre und T. zum Prinzip alles Denkens und Handelns machen, Cic.: alienos mores ad suos, Nep.: cuncta ad rem publicam referri, richte sich nach dem Staate, Tac. ann. 2, 33. – quidquid ubique magnificum est, in claritatem Herculis ref., auf den weltberühmten H. zurückführen, Tac. – cuius adversa pravitati ipsius, prospera ad fortunam referebat (schrieb zu), Tac. ann. 14, 38 extr.: Romanae rei publicae clades in religionem nostram, Augustin. de civ. dei 1, 36. – tuum est, quid mihi nunc animi sit, ad te ipsum referre, wie mir jetzt zumute ist, von dir selbst abzunehmen, Cic. Dei. 7: quisquis ad se rettulerit (richte doch jeder an sich selbst die Frage), quotiens ipse in suspicionem falsam incĭderit, Sen. de ira 2, 28, 6: quo referentes, worauf bezugnehmend, uns stützend, Lucr. 1, 424; vgl. 1, 699. – absol., referens ad fructum, wer Rücksicht nimmt auf usw., Varro r. r. 1, 40, 6. – β) v. Rückzuge = zurückziehen, castra, zurückverlegen, Liv.: u. so ad Tyneta rursus castra, Liv. – bes. ref. pedem oder vestigia oder gradum (gradus) u. refl. se ref. u. Passiv referri medial = sich zurückziehen, eine rückgängige Bewegung machen, zurückweichen, ref. pedem, Ov. u. Curt.: pedem retro, Phaedr.: vestigia retro Verg.: u. (im Bilde) vestigia in decimum annum, sich verziehen, sich verzögern (v. einem Siege), Verg.: gradus, Ov. – bes. als milit. t. t. (Ggstz. insistere), paulatim cedere ac pedem referre,
    ————
    Caes.: pedem ref. et loco excedere, Caes.: tum primum referri pedem atque inclinari rem in fugam apparuit, Liv.: r. gradum, Liv.: u. se huc, se in castra, Caes.: a prima acie ad triarios sensim referri, Liv.: penitus datis referri habenis, Verg. – γ) als naut. t. t., zurückführen, zurückverschlagen, aestus alqm in portum refert, Plaut.: auster adversus maximo flatu me ad tribules tuos Regium rettulit, Cic.: auster alqm in Italiam refert, Cic.: ut naves eodem, unde erant profectae, referrentur, Caes.
    2) v. einem Orte als Fund, Errungenschaft, Geschenk, Siegesbeute usw. zurückbringen, mit zurücknehmen, davontragen, a) übh.: tabulas repertas ad Caesarem, Caes.: pro re certa falsam spem domum, Cic.: in domum non repulsam solum, sed ignominiam et calamitatem, Cic.: qui ad convivium magnum invitantur, apophoreta secum referre consueverunt, Ambros. exhort. virg. 1. – bes. als milit. t. t., opima spolia, Liv.: signa militaria sex, Caes.: signa militaria ex proelio ad Caesarem CLXXX et aquilas VIIII, Caes.: victoriam potius ex Volscis quam pacem infidam, Liv.: non incruentam victoriam, Liv.: victoriam, Frontin.: gloriosam victoriam et speciosa spolia, Val. Max.: serum veteremque triumphum, Ov.: navalem triumphum ex Poenis, Val. Max.: regi aut victoriam de Romanis aut aequas pacis condiciones, Iustin.: hoc proelio servati civis decus, Tac. – b) mündlich mit
    ————
    zurückbringen, mit zurücknehmen, zurückmelden, als Rückmeldung hinterbringen, alcis orationem domum, Caes.: hanc legationem (Erfolg der Gesandtschaft) Romam, Liv.: trepidum nuntium, Iustin.: responsum, responsa, Cic.: atrox od. triste responsum, Liv.: mandata alci od. ad alqm, Caes.: responsa ad alqm, Caes.: rumores Africanos excipere et celeriter ad alqm referre, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., imminere Volscum bellum, Liv.: m. folg. indir. Fragesatz, equites expeditos mittendos (esse), qui referant, quae fortuna consulum atque exercituum sit, Liv.
    3) gegen etw. als Entgelt zurückbringen, zurückerstatten, dagegenbringen, wiedergeben, erwidern, vergelten, a) übh.: par pari, Gleiches mit Gleichem vergelten, Ter.: carmen carmini, mit einem Gedichte auf ein Gedicht antworten, Aur. Vict.: vicem, Ov.: alci plurimam salutem, Cic. – b) mündlich erwidern, entgegnen, versetzen, alcis defensioni, Cic.: ego tibi refero m. folg. direkter Rede, Cic.: u. so et referret aliquis, Cic.: Anna refert, Verg.: tandem pauca refert, Verg.: cum talia rettulit hospes, Ov.
    4) rückwärts-, nach hinten bringen, a) Körperteile zurückbewegen, zurückwenden, zurückziehen, ad nomen (bei Nennung des N.) caput, Ov.: in alqm ora, oculos, Verg.: oculos ad terram identidem, Cic.: os in se (in sich), Ov.: manus, Ov.: parvulas manus ad ora, Petr. poët.: manus ad capulum, an der Seite
    ————
    an den D. legen, Tac. u. Petron.: digitos ad se, Quint.: digitos saepe ad frontem, Ov. – b) eine Örtl. od. eine Zeit zurückverlegen, α) eine Örtl.: fines benignitatis introrsus ref., die Gr. der W. beengen, Sen. de ben. 1, 15, 2: Seleucia... ab mari relata, entlegen, Plin. 5, 93. – β) eine Zeit (Ggstz. proferre), diem, Ulp. dig. 4, 8, 33: diem prodictam, Fest. 289 (a), 21.
    5) wiederholend zurückbringen, zurückführen, wiederholen, erneuern, wiederherstellen, a) übh. (zuw. verb. referre ac renovare, repetere ac referre): fabulam iterum, noch einmal auf die Bühne bringen, wiederholen, Ter.: consuetudinem antiquam, Suet.; vgl. haec maiorum consuetudo longo intervallo repetita ac relata, Cic.: ref. antiquum morem, ut etc., Suet. (u. so relatus olim inconditae vitae mos, ut etc., Sall. fr.): hunc morem cursus, Verg.: eandem totius caeli descriptionem, Cic.: eas artes, Tac.: mysteria, Cic.: quasdam caerimonias ex magno intervallo, Liv.: idem responsum, Liv. – b) der Beschaffenheit, dem Wesen nach zurückführen, wiedergeben, abspiegeln, das Ebenbild sein von etw. od. jmd., maiorum vultus vocesque comasque, Lucr.: mores, os vultumque patris, Plin. ep.: alqm ore, Verg.: alqm sermone vultuque, Tac.: nomine avum, animo manibusque parentes, Verg.: matrem reddit ac refert nobis, Plin. ep.
    II) von sich weggebend darbringen, 1) für jmd. Bestimmtes, jmdm. Gebührendes überbringen, ab-
    ————
    liefern, überliefern, frumentum omne ad se referri iubet, Caes.: als publiz. t. t., hanc ex fenore pecuniam populo, ans Volk, an die Staatskasse, Cic.: pecuniam in aerarium, in publicum, Liv. (s. Drak. Liv. 37, 57, 12): u. so mille et ducenta talenta in publicum, Nep.: pecuniam venditorum ad fiscum, Eutr.: rationes ad aerarium, Cic.: u. so bl. rationes, Cic. ep. 5, 20, 1 sqq.: ad Caesarem publicas cum fide rationes, Caes.: senatus consulta falsa (sc. in aerarium), Cic. ep. 12, 1, 1 (vgl. aerarium unter aerarius, Bd. 1. S. 197).So nun bes.: a) abtragen, entrichten, octonos referentes Idibus aeris, jeder seine acht As Schulgeld, Hor. sat. 1, 6, 75: bes. ref. gratiam s. gratia, no. I, B, 2, Band 1. S. 2965. – b) als Opfer, Weihgeschenk darbringen, weihen, variis tumulo sollemnia Iudis, Verg.: lauream Capitolino Iovi, Suet.: opima de eo spolia Iovi Feretrio, Val. Max. – c) jmdm. zuwenden, übertragen, consulatum ad patrem suum, Cic. de fin. 2, 62. – d) durch Rede od. Schrift überbringen, überliefern, berichten, angeben, melden, mitteilen, certorum hominum sermones ad alqm, Cic.: capitum numerum ad alqm milium LIII, Caes.: nihil ad eum, ut solebat, referre coepit, teilte ihm nun nichts mehr mit, Iustin.: ad se explorata, Liv.: haec mandata Caesari, Caes.: ref. in epistulis haec Bruti verba, Quint.: paternos maiores suos a Cyro Darioque, Iustin.: hanc cladem, Lampr. – alqm in deorum numero, unter den
    ————
    G. aufführen, Cic. de nat. deor. 1, 29. – se ex ea civitate oriundum, Iustin. – de quibus referam, de quo rettuli, Suet.: cuius de virtutibus maxime dilucide Q. Hortensius in annalibus suis rettulit, Vell. – mit folg. Acc. u. Infin., referunt Suebos ad extremos fines se recepisse, Caes.: scribe, quaeso, quid referat Celer egisse Caesarem cum candidatis, Cic.: haec eum dixisse refert, Suet.: consuli referunt excessum (esse) urbe, Liv.: quem ovasse de Britannis rettuli, Tac. – absol., refero ad Scaptium, Cic.: ut M. Brutus refert, Suet. – impers., in quo saepe aliter est dictum, aliter ad nos relatum, Cic.: im Supin. incredibilia relatu, Sen. nat. quaest. 7, 16, 1. – e) vor jmd. zur Beurteilung, zur Beschlußnahme bringen, jmdm. etw. vorlegen, vortragen, eine Anfrage oder einen Antrag stellen, consultationem ad amicos, Iustin.: omnia ad oracula, Nep.: ad Apollinem semper publice de maioribus rebus, Cic.: ad C. Aquilium (als Rechtsgelehrten), Cic. – ad consilium (Kriegsrat) de alqo, Nep.: de signo Concordiae dedicando ad pontificum collegium, Cic. – id ad populum, Cic. Clu. 137 (vgl. dazu Classen S. 196).m. folg. Fragesatz, referre se, quid etc., Liv. 34, 24, 6: refero ad vos, utrum... an etc., Liv. 34, 22, 10. – bes. referre ad senatum u. im Zshg. bl. referre, etwas vor den Senat bringen, an den Senat eine Anfrage, einen Antrag stellen, rem od. rem ex integro ad senatum, Sall. u. Liv.: ad senatum
    ————
    de legibus abrogandis, Cic.: refer ad senatum, Cic. – de ea re postulant ut referatur, Sall.: referre de legatis ad Cn. Marcium coëgit, Liv.: abnuentibus consulibus ea de re relatum, Tac.: consul convocato senatu refert, quid de his fieri placeat, Sall.: rettulit, quid de nexis fieri placeret, Liv.: petendum a consulibus, ut referrent, an etc., Plin. ep. 6, 5, 2: nemo refert, quod Italia externae opis indiget, niemand berührt in seinem Antrage die Tatsache, daß usw., Tac. ann. 3, 54. – 2) etw. eintragen, aufnehmen, einschreiben, vormerken, buchen, iudicium in tabulas publicas, Cic.: r. in tabulas, nomen in tabulas, in codicem, Cic.: r. in censum (in die Zensuslisten), Liv.: r. in album, Cic. u. Liv.: alqd in commentarium, in libellum, Cic.: alqd in annales, Capit.: r. epistulas in volumina, aufnehmen, Cic.: orationem in Origines, Cic.: alqm ex quaestura in iudices, Liv.: alqm in deos od. inter divos, Suet. u. Eutr.: alqm in reos, Cic. u. Auct. b. Alex.: alqm in proscriptos, Cic., od. inter proscriptos, Suet. – bes. ins Rechnungsbuch eintragen, buchen, verrechnen, acceptas pecunias, Auct. b. Alex.: pecuniam multae nomine, Auct. b. Afr.: pecuniam operi publico, unter der Rubrik »für ein öffentliches Gebäude« eintragen, verrechnen, Cic.: illam pecuniam nominatim Flacco datam, als namentlich dem Fl. ausgezahlt verrechnen, Cic.: alqd in acceptum referre u. alqd (alci) acceptum referre, s. accipio no. I, A, a, α (Bd. 1.
    ————
    S. 61).übtr., r. alqm (alqd) in m. Akk., jmd. (etw.) worunter rechnen, zählen, alqm in oratorum numerum, Cic.: alqm in numerum deorum, Suet.: terram et caelum in deos, Cic. – eodem Q. Caepionem referre, in dieselbe Gattung bringen, Cic. Brut. 223.
    Perf. rettuli, nicht retuli, s. Elendt zu Cic. de or. 2, 100 not. cr., auch in Inschriften, zB. Corp. inscr. Lat. 9, 2628 u. 10, 1786. lin. 14/15. – Partiz. rellatus, Corp. inscr. Lat. 1, 200, 81. Ter. Phorm. prol. 21. – Partiz. Fut. Pass. arch. auch referundus, Corp. inscr. Lat. 1, 203, 7; 1, 206, 14 u. ö. Plaut. Pers. 428. Sall. Cat. 50, 4.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > refero

  • 14 infero

    infĕro, ferre, intŭli, illātum (inlātum) - tr. - [st1]1 [-] porter, jeter dans, vers, sur, contre.    - inferre in ignem aliquid, Caes. BG. 6, 19, 4: jeter qqch au feu.    - in equum aliquem inferre, Caes. BG. 6, 30, 4: jeter qqn sur un cheval.    - inferre scalas ad moenia, Liv. 32, 24, 5: appliquer des échelles contre les murs.    - aggeri ignem inferre, Caes. BG. 7, 22, 4: mettre le feu à la terrasse. --- cf. Cic. Cat. 3, 22.    - inferre fontes urbi, Tac An. 11, 13: amener des eaux de source dans la ville.    - inferre aerario, Plin. Ep. 2, 11, 20: verser au trésor.    - ne naves terrae inferrentur, Liv. 29, 27, 11: pour éviter que les navires ne fussent jetés à la côte. [st1]2 [-] porter au tombeau, ensevelir.    - Cic. Leg. 2, 64. [st1]3 [-] porter sur la table, servir.    - Plin. 9, 120. [st1]4 [-] produire des comptes (rationes).    - Cic. Flac. 20. [st1]5 [-] porter, inscrire sur des comptes (rationibus).    - Col. 1, 7, 7. [st1]6 [-] imputer.    - inferre sumptum civibus, Cic. Flac. 45: porter une dépense au compte des citoyens.    - inmodicas possedit opes, sed plura retentis intulit, Luc. 9, 197: il posséda des richesses excessives, mais il en porta plus au compte (du trésor) qu'il n'en garda pour lui. [st1]7 [-] verser une contribution, payer.    - Plin. Pan. 39, 6 ; Col. 1, 1, 11. [st1]8 [-] porter (la main), attaquer.    - inferre manus alicui, in aliquem ; vim alicui: porter les mains sur qqn, faire violence à qqn.    - inferre signa in hostem: porter les enseignes contre l'ennemi, attaquer l'ennemi. --- Caes. BG. 2, 26, 1, etc.    - inferre signa patriae, Cic. Flac. 5: attaquer sa patrie.    - inferre bellum alicui, Cic. Pis. 84 ; Italiae, Cic. Att. 9, 1, 3 ; contra patriam, Phil. 2, 53: porter, faire la guerre contre qqn, contre l'Italie, contre la patrie.    - de bello in provinciam Syriam illato, Cic. Fam. 15, 2, 1: au sujet de la guerre portée dans la province de Syrie.    - cf. Nep. Ham. 4, 2 ; Liv. 9, 25, 1.    - inferre arma Liv. 1, 30, 8: commencer les hostilités.    - alias bellum inferre alias illatum defendere, Caes. BG. 2: tantôt faire une guerre offensive, tantôt faire une guerre défensive.    - gradum inferre: marcher, aller de l'avant, attaquer. --- Liv. 10, 33, 4 ; Liv. 35, 1, 9.    - mais pedem inferre: porter le pied, poser le pied qq part, aller qq part. --- Cic. Caec. 39.    - se inferre ou inferri: se porter (se jeter) sur, dans, contre; se diriger.    - lucus quo se inferebat, Liv. 1, 21, 3: bois, où il se retirait. --- cf. Cic. Sull. 53.    - se inferre in mediam contionem, Liv. 5, 43, 8: se porter au milieu de l'assemblée. --- cf. Liv. 4, 33, 7; 7, 17, 5, etc.    - Galli in Fonteium inferuntur, Cic. Font. 44: les Gaulois se jettent contre Fontéius.    - lucustarum nubes in Apuliam inlatae sunt, Liv. 42, 10, 7: des nuées de sauterelles se jetèrent en Apulie.    - magnifice inferre sese, Plaut. Ps. 4, 1, 7: marcher fièrement.    - se inferre concilio, Liv. 33, 16, 8: se présenter dans l'assemblée.    - Tiberis illatus urbi, Liv. 35, 21, 5: le Tibre s'étant jeté (ayant débordé) dans la ville.    - mais se inferre: se mettre en avant, se faire valoir. --- Plaut. Mil. 1045; Cic. Caec. 13.    - fig. se inferre in periculum, Cic. Balb. 25: se jeter dans le danger.    - inferre eversionem, vastitatem tectis atque agris, Cic. Har. 3: porter le ravage, la dévastation dans les maisons et les propriétés.    - alicui proditionis crimen inferre, Cic. Verr. 5, 106: porter contre qqn l'accusation de trahison. [st1]9 [-] mettre en avant, produire.    - in re severa delicatum inferre sermonem, Cic. Off. 1, 144: dans une circonstance grave tenir des propos légers.    - mentio inlata, Liv. 4, 1, 2: la mention la proposition] mise en avant.    - causa illata, Caes. BG. 1, 39, 3: un prétexte étant mis en avant.    - inferre: mettre en avant (un raisonnement, une conclusion). --- Cic. Inv. 1, 73 ; 1, 89 ; Quint. 5, 11, 27.    - inferre aliquid ex alio, Cic.: conclure une chose d'une autre. [st1]10 [-] inspirer, causer, susciter.    - alicui terrorem, spem inferre, Caes. BG. 7, 8, 3; 2, 25, inspirer à qqn de la terreur, lui donner de l'espoir.    - alicui periculum inferre, Cic. Sest. 2: susciter à qqn des dangers.    - alicui rei moram inferre, Cic. Inv. 1, 12: apporter du retard à qqch.    - maestitiam alicui inferre: causer de la tristesse à qqn.
    * * *
    infĕro, ferre, intŭli, illātum (inlātum) - tr. - [st1]1 [-] porter, jeter dans, vers, sur, contre.    - inferre in ignem aliquid, Caes. BG. 6, 19, 4: jeter qqch au feu.    - in equum aliquem inferre, Caes. BG. 6, 30, 4: jeter qqn sur un cheval.    - inferre scalas ad moenia, Liv. 32, 24, 5: appliquer des échelles contre les murs.    - aggeri ignem inferre, Caes. BG. 7, 22, 4: mettre le feu à la terrasse. --- cf. Cic. Cat. 3, 22.    - inferre fontes urbi, Tac An. 11, 13: amener des eaux de source dans la ville.    - inferre aerario, Plin. Ep. 2, 11, 20: verser au trésor.    - ne naves terrae inferrentur, Liv. 29, 27, 11: pour éviter que les navires ne fussent jetés à la côte. [st1]2 [-] porter au tombeau, ensevelir.    - Cic. Leg. 2, 64. [st1]3 [-] porter sur la table, servir.    - Plin. 9, 120. [st1]4 [-] produire des comptes (rationes).    - Cic. Flac. 20. [st1]5 [-] porter, inscrire sur des comptes (rationibus).    - Col. 1, 7, 7. [st1]6 [-] imputer.    - inferre sumptum civibus, Cic. Flac. 45: porter une dépense au compte des citoyens.    - inmodicas possedit opes, sed plura retentis intulit, Luc. 9, 197: il posséda des richesses excessives, mais il en porta plus au compte (du trésor) qu'il n'en garda pour lui. [st1]7 [-] verser une contribution, payer.    - Plin. Pan. 39, 6 ; Col. 1, 1, 11. [st1]8 [-] porter (la main), attaquer.    - inferre manus alicui, in aliquem ; vim alicui: porter les mains sur qqn, faire violence à qqn.    - inferre signa in hostem: porter les enseignes contre l'ennemi, attaquer l'ennemi. --- Caes. BG. 2, 26, 1, etc.    - inferre signa patriae, Cic. Flac. 5: attaquer sa patrie.    - inferre bellum alicui, Cic. Pis. 84 ; Italiae, Cic. Att. 9, 1, 3 ; contra patriam, Phil. 2, 53: porter, faire la guerre contre qqn, contre l'Italie, contre la patrie.    - de bello in provinciam Syriam illato, Cic. Fam. 15, 2, 1: au sujet de la guerre portée dans la province de Syrie.    - cf. Nep. Ham. 4, 2 ; Liv. 9, 25, 1.    - inferre arma Liv. 1, 30, 8: commencer les hostilités.    - alias bellum inferre alias illatum defendere, Caes. BG. 2: tantôt faire une guerre offensive, tantôt faire une guerre défensive.    - gradum inferre: marcher, aller de l'avant, attaquer. --- Liv. 10, 33, 4 ; Liv. 35, 1, 9.    - mais pedem inferre: porter le pied, poser le pied qq part, aller qq part. --- Cic. Caec. 39.    - se inferre ou inferri: se porter (se jeter) sur, dans, contre; se diriger.    - lucus quo se inferebat, Liv. 1, 21, 3: bois, où il se retirait. --- cf. Cic. Sull. 53.    - se inferre in mediam contionem, Liv. 5, 43, 8: se porter au milieu de l'assemblée. --- cf. Liv. 4, 33, 7; 7, 17, 5, etc.    - Galli in Fonteium inferuntur, Cic. Font. 44: les Gaulois se jettent contre Fontéius.    - lucustarum nubes in Apuliam inlatae sunt, Liv. 42, 10, 7: des nuées de sauterelles se jetèrent en Apulie.    - magnifice inferre sese, Plaut. Ps. 4, 1, 7: marcher fièrement.    - se inferre concilio, Liv. 33, 16, 8: se présenter dans l'assemblée.    - Tiberis illatus urbi, Liv. 35, 21, 5: le Tibre s'étant jeté (ayant débordé) dans la ville.    - mais se inferre: se mettre en avant, se faire valoir. --- Plaut. Mil. 1045; Cic. Caec. 13.    - fig. se inferre in periculum, Cic. Balb. 25: se jeter dans le danger.    - inferre eversionem, vastitatem tectis atque agris, Cic. Har. 3: porter le ravage, la dévastation dans les maisons et les propriétés.    - alicui proditionis crimen inferre, Cic. Verr. 5, 106: porter contre qqn l'accusation de trahison. [st1]9 [-] mettre en avant, produire.    - in re severa delicatum inferre sermonem, Cic. Off. 1, 144: dans une circonstance grave tenir des propos légers.    - mentio inlata, Liv. 4, 1, 2: la mention la proposition] mise en avant.    - causa illata, Caes. BG. 1, 39, 3: un prétexte étant mis en avant.    - inferre: mettre en avant (un raisonnement, une conclusion). --- Cic. Inv. 1, 73 ; 1, 89 ; Quint. 5, 11, 27.    - inferre aliquid ex alio, Cic.: conclure une chose d'une autre. [st1]10 [-] inspirer, causer, susciter.    - alicui terrorem, spem inferre, Caes. BG. 7, 8, 3; 2, 25, inspirer à qqn de la terreur, lui donner de l'espoir.    - alicui periculum inferre, Cic. Sest. 2: susciter à qqn des dangers.    - alicui rei moram inferre, Cic. Inv. 1, 12: apporter du retard à qqch.    - maestitiam alicui inferre: causer de la tristesse à qqn.
    * * *
        Infero, pen. cor. infers, intuli, pen. cor. illatum. pen. prod. inferre. Plin. Porter ou mettre dedens.
    \
        Meretrix miserum sua blanditia intulit in pauperiem. Plau. L'a mis ou mené à povreté.
    \
        Inferre se in templum, vel In vrbem. Cic. Entrer dedens le temple.
    \
        Inferre se. Liu. Se jecter ou ruer dedens, Se fourrer dedens bien avant.
    \
        Inferre se. Plaut. Se marcher.
    \
        Inferre et intrudere se. Cic. Se ingerer.
    \
        Inferre, de mortuis dicitur. Cic. Enterrer.
    \
        Inferre. Paulus. Payer.
    \
        Inferre abortum. Plin. Faire avorter.
    \
        Actionem inferre cum aliquo. Plaut. Avoir action contre aucun, Agir contre luy en jugement, Le faire convenir.
    \
        Inferre arma. Liu. Faire guerre.
    \
        Caecitatem. Plin. Faire aveugle, Aveugler.
    \
        Calamitatem ciuitati. Caesar. Estre cause de la destruction d'une ville.
    \
        Caritatem annonae. Plin. Faire la cherté des vivres, Faire encherir.
    \
        Causam. Caes. Bailler une excuse, Alleguer raison pourquoy.
    \
        Causam alicui. Hirt. Luy donner occasion.
    \
        Certamen alicui, vt aliquid fiat. Liu. Prendre debat contre luy.
    \
        Cladem. Liu. Faire desconfiture des gens de guerre, Desconfire.
    \
        Crimen alicui. Cice. Luy imposer et mettre à sus d'avoir faict quelque cas.
    \
        Detrimentum. Caesar. Faire dommage, Porter dommage, Endommager.
    \
        Dolorem. Plin. Faire doleur.
    \
        Faces tectis. Cic. Mettre le feu dedens les maisons.
    \
        Famem ciuibus. Cic. Leur apporter famine, Estre cause de leur famine, Affamer.
    \
        Fraudem. Liu. Faire une tromperie.
    \
        Gradum. Liu. S'advancer de marcher, Poulser plus avant.
    \
        Ignominiam. Liu. Faire honte.
    \
        In periculum capitis se inferre. Cic. Se mettre en danger de perdre la vie.
    \
        Iniuriam sociis. Caes. Leur faire quelque desplaisir.
    \
        Litem capitis in aliquem. Cic. Intenter accusation à l'encontre d'aucun concernant l'estat ou la vie.
    \
        Mala. Plin. Faire maulx.
    \
        Manus alicui. Cic. Mettre la main sur luy, Le batre.
    \
        Memoriam sempiternam in domum suam inferre. Cic. Acquerir bruit et loz perpetuel à sa famille.
    \
        Mentionem. Liu. Faire mention, Mentionner.
    \
        Metum. Liu. Faire paour, Espovanter.
    \
        Moestitiam. Cic. Donner tristesse et ennuy, Contrister, Ennuyer.
    \
        Moram. Caes. Tarder, Retarder.
    \
        Morsus alicui. Ouid. Le mordre.
    \
        Mortem. Plin. Tuer. \ Necem. Plin. Faire mourir.
    \
        Oculos in curiam inferre. Cic. Regarder dedens, etc. Jecter les yeulx dedens.
    \
        Pedem. Cic. Mettre le pied en quelque lieu, Entrer.
    \
        Inferunt pedem, vrgentque, et impulsos semel terrore eodem agunt quo coeperunt. Liu. Entrent.
    \
        Periculum. Cic. Mettre en danger, et peril.
    \
        Praelium in castra. Liu. Aller donner le combat dedens le parc, ou le fort de l'ennemi.
    \
        Rationibus inferre. Colu. Mettre ou coucher parmi les comptes.
    \
        In re seuera conuiuio dignum aut delicatum inferre sermonem. Cic. Entremesler parolle legiere parmi choses graves.
    \
        Sermonem de re aliqua. Cic. Mettre en avant un propos, etc.
    \
        Signa. Caesar, Proximos colles capere vniuersos, atque eo inferri signa iubet. Il commanda et ordonna que les guidons et enseignes tournassent en icelle part.
    \
        Signa patriae. Cic. Venir à enseignes desployees à l'encontre de son pays, et luy faire la guerre.
    \
        Spem. Caes. Donner esperance.
    \
        Sumptum ciuibus. Cic. Faire coustange à ses citoyens, Les mettre en fraiz.
    \
        Supplicia vrbibus hostium. Cic. Punir, Destruire.
    \
        Suspicionem. Caes. Mettre en souspecon.
    \
        Terrorem. Cic. Espovanter.
    \
        Tributum studio alterius. Colum. Aider les estudes d'aucun.
    \
        Vestigia aliquo. Lucret. Aller en quelque lieu.
    \
        Vim et manus alicui. Cic. Luy faire violence et l'oultrager.
    \
        Vulnera alicui. Caesar. Luy bailler force coups et playes, Le navrer.

    Dictionarium latinogallicum > infero

  • 15 profero

    profĕro, ferre, tŭli, lātum - tr. - [st2]1 [-] porter en avant, mouvoir en avant, faire avancer, apporter, présenter, offrir. [st2]2 [-] faire sortir, tirer de; faire paraître, exposer, produire, exhiber, montrer, mettre en lumière, faire connaître, dévoiler, publier. [st2]3 [-] proférer, exprimer, énoncer, déclarer, dire ouvertement, divulguer, exposer, citer, mentionner. [st2]4 [-] mettre au jour, produire, créer (au pr. et au fig.). [st2]5 [-] pousser plus loin, porter plus loin, étendre, reculer, prolonger, faire durer; renvoyer à plus tard, différer, ajourner, remettre.    - proferre arma ex oppido, Caes. B. C. 2, 22: faire sortir de la place les armes.    - proferre linguam, Plaut. As. 4.1.50: tirer la langue.    - proferre manum, Plaut. Ps. 3.2.72: présenter la main.    - proferre digitum, Cic. Caecin. 25.71: allonger le doigt.    - proferre bracchium, Quint.: étendre le bras.    - agri fines armis proferre, Cic. Tull. 14: étendre les limites de son champ par les armes.    - proferre gradum (pedem, passus): avancer.    - draco e pulvino se proferens, Suet. Ner. 6.: un serpent sortant de dessous l'oreiller.    - proferre in solem, Plin.: exposer au soleil.    - se proferre, Juv. Plin.: se montrer, apparaître (en parl. d'un astre).    - proferre testes, Cic.: produire des témoins.    - aliquid in diem posterum, Gell. 1, 23, 5: remettre quelque chose au lendemain.
    * * *
    profĕro, ferre, tŭli, lātum - tr. - [st2]1 [-] porter en avant, mouvoir en avant, faire avancer, apporter, présenter, offrir. [st2]2 [-] faire sortir, tirer de; faire paraître, exposer, produire, exhiber, montrer, mettre en lumière, faire connaître, dévoiler, publier. [st2]3 [-] proférer, exprimer, énoncer, déclarer, dire ouvertement, divulguer, exposer, citer, mentionner. [st2]4 [-] mettre au jour, produire, créer (au pr. et au fig.). [st2]5 [-] pousser plus loin, porter plus loin, étendre, reculer, prolonger, faire durer; renvoyer à plus tard, différer, ajourner, remettre.    - proferre arma ex oppido, Caes. B. C. 2, 22: faire sortir de la place les armes.    - proferre linguam, Plaut. As. 4.1.50: tirer la langue.    - proferre manum, Plaut. Ps. 3.2.72: présenter la main.    - proferre digitum, Cic. Caecin. 25.71: allonger le doigt.    - proferre bracchium, Quint.: étendre le bras.    - agri fines armis proferre, Cic. Tull. 14: étendre les limites de son champ par les armes.    - proferre gradum (pedem, passus): avancer.    - draco e pulvino se proferens, Suet. Ner. 6.: un serpent sortant de dessous l'oreiller.    - proferre in solem, Plin.: exposer au soleil.    - se proferre, Juv. Plin.: se montrer, apparaître (en parl. d'un astre).    - proferre testes, Cic.: produire des témoins.    - aliquid in diem posterum, Gell. 1, 23, 5: remettre quelque chose au lendemain.
    * * *
        Profero, pen. corr. profers, protuli, pen. corr. prolatum, pen. prod. proferre. Plaut. Mettre hors.
    \
        Proferre audaciam. Cic. Monstrer sa hardiesse.
    \
        Digitum proferre. Avancer le doigt, Estendre. Cicero, Qua denique digitum proferat, non habet.
    \
        Ex arca pecuniam proferre. Cic. Tirer du coffre.
    \
        Linguam in tussiendo proferre. Plaut. Tirer la langue.
    \
        Gaudium oculis proferre. Plin. iunior. Monstrer par ses yeulx une joye qu'on ha.
    \
        Verba proferre. Ouid. Proferer.
    \
        Proferre. Plaut. Porter hors.
    \
        In solem proferre. Plin. Mettre au soleil.
    \
        Gradum proferre. Stat. Marcher, S'advancer d'aller.
    \
        Gradum proferre. Plaut. Se haster d'aller.
    \
        Passus viae proferre. Lucret. Cheminer.
    \
        Pedem proferre. Horat. Cheminer plus oultre.
    \
        Proferre. Terent. Dire et publier quelque chose secrette.
    \
        Siquid est peccatum a nobis, profer. Terent. Di le.
    \
        Acriter, et ardenter: nec minus polite et ornate siue meditata, siue subita proferre. Plin. iunior. Prononcer.
    \
        Proferre palam. Terent. Dire et publier.
    \
        In aspectum, lucemque proferre. Cic. Mettre en lumiere, Publier quelque livre qu'on a faict.
    \
        In auras aeris proferri. Lucret. Estre creé et produict.
    \
        In conspectum proferre. Caesar. Mettre devant.
    \
        In medium proferre. Cic. Mettre en avant quelque matiere.
    \
        Proferre se. Plin. iunior. Se mettre en avant, Se monstrer, Se faire valoir, Se mettre au monde.
    \
        Proferre sua studia. Plin. iunior. Les mettre en avant.
    \
        Quum lineam protulisset longissimam atque rectissimam. Plin. Quand il eut tiré une, etc.
    \
        Tota nocte munitiones proferunt. Caes. Ils avancent et accroissent ou aggrandissent leurs rempars.
    \
        Imperium proferre. Tacit. Accroistre, Estendre.
    \
        Proferre auctionem. Cic. Differer, Delayer.
    \
        Diem proferre. Cicero, Si laxius volent proferre diem, poterunt vel biduum, vel triduum, vel, vt videbitur. S'ils veulent prolonger le delay.
    \
        Saltem aliquot dies profer, dum proficiscor aliquo. Terent. Tarde aucuns jours, jusques à ce que, etc.
    \
        Honorem proferre. Tacit. Delayer.
    \
        Proferre beatam vitam vsque ad rogum. Cic. Prolonger.
    \
        Oportebit eum commemorare, siqua sua poterit beneficia, deinde maiorum suorum beneficia, siqua extabunt, proferre. Cic. Alleguer, Mettre en avant, Raconter.
    \
        Legem qua lege fecerit, proferat. Cicero. Qu'il cite et allegue la loy.
    \
        Quid furiosam vinolentiam tuam proferam? Cic. Qu'ay je à faire de raconter, etc.
    \
        Proferre. Reprocher. Cicero, Nihil est quod caeterorum res minus commode gestas proferas.
    \
        Proferre, apud Iurecons. est quod nos Producere dicimus. Cic. Produire lettres, tiltres, chartres et instruments, et les mettre par devers le greffe.

    Dictionarium latinogallicum > profero

  • 16 re-ferō

        re-ferō rettulī    (not retulī), relātus (rellātus, T.), referre, to bear back, bring back, drive back, carry back: nihil domum praeter os: ut naves eodem, unde erant profectae, referrentur, Cs.: me referunt pedes in Tusculanum, i. e. I feel a strong impulse to go: in decimum vestigia rettulit annum (victoria), V.: Ad nomen caput ille refert, looks back, O.: suumque Rettulit os in se, drew back, O.: ad Tyneta rursus castra refert, L: digitos ad frontem saepe, O.: pecunias in templum, Cs.: frumentum omne ad se referri iubet, Cs.: Caesaris capite relato, Cs.: cum sanguine mixta Vina refert moriens, spits out, V.—With pron reflex., to go back, return: Romam se rettulit: sese in castra, Cs.: se ad philosophiam: domum me Ad porri catinum, H.: se ob ora Fert refertque, flits to and fro, V.: causa, cur se sol referat. — Pass reflex., to return, arrive: sin reiciemur, tamen eodem paulo tardius referamur necesse est: classem relatam Nuntio, V.: a primā acie ad triarios sensim referebantur, L.—With pedem or (rarely) gradum, to go back, draw back, retire, withdraw, retreat: volneribus defessi pedem referre coeperunt, Cs.: ut paulatim cedant ac pedem referant, Cs.: cum pedes referret gradum, L.: fertque refertque pedes, paces to and fro, O.: pedem referens, V.: Feroque viso retulit retro pedem (viator), Ph.—To give back, give up, return, restore, pay back, pay in return, repay: pateram (subreptam): Par pro pari, tit for tat, T.: Ut puto, non poteras ipsa referre vicem, O.: pannum, H.—Of sound, to bring back, give back, return, answer, echo: (Saxum) eiulata Resonando mutum flebilīs voces refert, Att. ap. C.: ex locis inclusis (soni) referuntur ampliores: referunt quem (sonum) nostra theatra, H.: ‘coëamus’ rettulit Echo, O.—Fig., to bring back, restore, renew, revive, repeat: in suam domum ignominiam: pro re certā spem falsam domum: consuetudo longo intervallo repetita ac relata: Multa labor... rettulit in melius, has improved, V.: quasdam ex magno intervallo caerimonias, L.: rem iudicatam, i. e. cause to be reconsidered: idem illud responsum, repeated, L.: veterem Valeriae gentis in liberandā patriā laudem, restore: neque amissos colores Lana refert, H.—Of the mind or look, to bring back, direct, turn: e cursu populari referre aspectum in curiam, turn towards: animum ad veritatem.—Of time, to bring back, bring again, cause to return, renew: mihi praeteritos annos, V.: Saeculo festas referente luces, H.—In the phrase, referre gratiam (rarely gratias), to return thanks, show gratitude, recompense, requite: Inveniam, parem ubi referam gratiam, a way to pay him off, T.: Et habetur et referetur tibi gratia, T.: pro eo mihi ac mereor relaturos esse gratiam: Caesari pro eius meritis gratiam referre, Cs.: gratiam factis, O.: pro tantis eorum in rem p. meritis eis gratiae referantur. —To present again, set forth anew, represent, repeat: Hecyram ad vos, T.: Actia pugna per pueros refertur, is rehearsed, H.: parentis sui speciem, L.: robora parentum liberi referunt, Ta.: (Tellus) figuras Rettulit antiquas, O.: parvulus Aeneas, qui te tamen ore referret, V.: Marsigni sermone Suevos referunt, recall, Ta.—To say in return, rejoin, answer, reply, respond: id me illorum defensioni rettulisse: ego tibi refero, I reply to you: retices, nec mutua nostris Dicta refers, O.: Anna refert, V.: Tandem pauca refert, V.—To repeat, report, announce, relate, recount, assert, tell, say: quantum, inquam, debetis? respondent CVI; refero ad Scaptium, report it: saepe aliter est dictum, aliter ad nos relatum: abi, quaere, et refer, H.: talīs miserrima fletūs Fertque refertque soror (sc. ad Aeneam), V.: pugnam referunt, O.: factum dictumve, L.: Aut agitur res in scaenis aut acta refertur, or related, H.: multum referens de Maecenate, Iu.: inveni qui se vidisse referret, O.: pugnatum (esse) in annalīs referre, L.—To repeat to oneself, call to mind, think over: tacitāque recentia mente Visa refert, O.: Haec refer, O.: Mente memor refero, O.—To make known officially, report, announce, notify: haec ad suos, Cs.: legationem Romam, L.: capitum numerus ad eum relatus est, Cs.: rumores excipere et ad se referre. —To submit for consideration, propose for decision, make a motion, offer a proposition, consult, refer, move, bring forward, propose: de consularibus provinciis ad senatum referre, lay before the senate the question of, etc.: de quo legando consules spero ad senatum relaturos: de eā re postulant uti referatur, S.: tunc relata de integro res ad senatum, L.: referunt consules de re p., Cs.: de signo dedicando ad pontificum collegium: eam rem ad consilium, L.: referre se dixit, quid de Nabidis bello placeret, put the question, L.: id postea referendum ad populum non arbitrari, should be referred again: tu non ad Lucilium rettulisti, did not consult.—To note down, enter, inscribe, register, record, enroll: ut nec triumviri accipiundo nec scribae referundo sufficerent, L.: in tabulas quodcumque commodum est: nomen in codicem accepti et expensi relatum: tuas epistulas in volumina, i. e. admit: in reos, in proscriptos referri, to be registered: senatūs consulta pecuniā acceptā falsa referebat, recorded: cum ex CXXV iudicibus reus L referret (opp. reicere), i. e. accepted.— Of accounts: rationes totidem verbis referre ad aerarium, to account to the treasury: in rationibus referendis, in accounting: relatis ad eum publicis cum fide rationibus, faithful accounts, Cs.: si hanc ex faenore pecuniam populo non rettuleris, reddas societati, account for this money to the people: (pecuniam) in aerarium, pay in, L.: pecuniam operi publico, charge as expended for a public building; cf. octonis referentes idibus aera, i. e. paying the school-fees, H.—With acceptum, to credit, see accipio.—To account, reckon, regard, consider: imagines in deorum numero: terram et caelum in deos: libri in eundem librorum numerum referendi: hi tamen inter Germanos referuntur, Ta.: refert inter meritorum maxima, demptos Aesonis esse sitūs, O.: eodem Q. Caepionem referrem, should place in the same category.—To ascribe, refer, attribute: pecudum ritu ad voluptatem omnia: omnia ad igneam vim: tuum est, quid mihi nunc animi sit, ad te ipsum referre: id, quo omnia, quae recte fierent, referrentur: origines suas ad deos referre auctores, L.: Hinc omne principium, huc refer exitum, H.: eius, in quem referet crimen, culpa: alius in alium culpam referebant, imputed, Cu.

    Latin-English dictionary > re-ferō

  • 17 confero

    confĕro, contŭli, collātum (conl-), conferre, v. a.
    I.
    To bring, bear, or carry together, to collect, gather (freq. and class.).
    A.
    In gen.:

    ligna circa casam,

    Nep. Alcib. 10, 4:

    arma,

    Vell. 2, 114, 4:

    cibos ore suo (aves),

    Quint. 2, 6, 7:

    undique collatis membris,

    Hor. A. P. 3 al.:

    sarcinas in unum locum,

    Caes. B. G. 1, 24; cf. id. ib. 2, 25:

    collatis militaribus signis,

    id. ib. 7, 2:

    ut premerer sacrā Lauroque collatāque myrto,

    Hor. C. 3, 4, 19:

    quo (sc. in proximum horreum) omne rusticum instrumentum,

    Col. 1, 6, 7:

    illuc (sc. in castella) parentes et conjuges,

    Tac. A. 4, 46 fin.:

    dentes in corpore (canes),

    Ov. M. 3, 236:

    materiam omnem, antequam dicere ordiamur,

    Quint. 3, 9, 8:

    summas (scriptorum) in commentarium et capita,

    id. 10, 7, 32:

    plura opera in unam tabulam,

    id. 8, 5, 26:

    quae in proximos quinque libros conlata sunt,

    id. 8, prooem. 1: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Just. pr. 1; cf. Suet. Caes. 44; cf. I. B. 5. infra.; Quint. 4, 1, 23:

    rogus inimicis collatus manibus,

    Petr. 115 fin.
    B.
    In partic.
    1.
    To collect money, treasures, etc., for any object, to bring offerings, contribute:

    dona mihi,

    Plaut. Men. 1, 2, 20:

    contulit aes populus,

    Ov. F. 4, 351;

    so freq. on monuments: AERE CONLATO,

    Inscr. Orell. 3648; 74; Suet. Aug. 59:

    EX AERE CONLATO,

    Inscr. Orell. 3991:

    aurum argentumque in publicum,

    Liv. 28, 36, 3:

    munera ei,

    Nep. Ages. 7, 3:

    tributa quotannis ex censu,

    Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131:

    conferre eo minus tributi,

    Liv. 5, 20, 5:

    in commune,

    Cic. Verr. 2, 2, 59, § 145; id. Quint. 3, 12:

    quadringena talenta quotannis Delum,

    Nep. Arist. 3, 1:

    (pecunia) ad ejus honores conlata,

    Cic. Fl. 25, 59:

    ad honorem tuum pecunias maximas contulisse,

    id. Verr. 2, 2, 65, § 157:

    sextantes in capita,

    Liv. 2, 33, 11:

    pecunias,

    Suet. Caes. 19; id. Aug. 57; 30; Just. 3, 6:

    vinum alius, alius mel,

    Dig. 41, 1, 7; 47, 7, 3 pr.:

    sua bona in medium,

    ib. 37, 6, 1 pr.:

    magnam partem patrimonii alicui rei,

    ib. 50, 4, 5:

    cum et Socrati collatum sit ad victum,

    Quint. 12, 7, 9.— Absol.:

    nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo,

    Plaut. Most. 5, 2, 39.—Hence,
    b.
    Trop., like the Gr. sumpherô (v. Lidd. and Scott in h. v. 5.), to be useful, profitable, to profit, serve, be of use to ( = prosum; cf. also conduco, II.; post-Aug., and only in the third person; most freq. in Quint.); constr. with ad, in, the dat., inf., or absol.
    (α).
    With ad:

    naturane plus ad eloquentiam conferat an doctrina,

    Quint. 2, 19, 1; so id. 1, 8, 7; 2, 5, 1; 3, 6, 7 al.; Cels. 6, 6, 1; Col. 12, prooem. § 6; Suet. Tib. 4.—
    * (β).
    With in:

    rursus in alia plus prior (exercitatio) confert,

    Quint. 10, 7, 26.—
    (γ).
    With dat.:

    Gracchorum eloquentiae multum contulisse matrem,

    Quint. 1, 1, 6; so id. prooem. § 6; 2, 9, 2; 3, 7, 12 al.; Plin. 20, 6, 23, § 54; 20, 23, 98, § 261; 29, 1, 6, § 13; Suet. Vesp. 6.—
    (δ).
    With subj. inf.:

    incipiente incremento confert alterna folia circum obruere,

    Plin. 19, 5, 26, § 83.—
    (ε).
    Absol.:

    multum veteres etiam Latini conferunt, imprimis copiam verborum,

    Quint. 1, 8, 8; 2, 5, 16; 4, 2, 123 al.; cf. Sillig ad Plin. 35, 10, 36, § 67.—
    2.
    To bring into connection, to unite, join, connect:

    membris collatis, of an embrace,

    Lucr. 4, 1101; cf.

    ora,

    App. M. 5, p. 161, 17:

    fontes e quibus collatae aquae flumen emittunt,

    Curt. 7, 11, 3: capita, to lay heads together (in conferring, deliberating, etc.), Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; Liv. 2, 45, 7: pedem, to go or come with one, Plaut. Merc. 5, 2, 41; so,

    gradum ( = congredi),

    id. Men. 3, 3, 30; id. Ps. 2, 4, 17; Verg. A. 6, 488.—Of chemical union:

    dissimiles et dispares res in unam potestatem,

    Vitr. 2, 6, 4.—
    b.
    Trop.:

    collatis viribus,

    Plin. Ep. 8, 14, 17; cf.:

    conferre vires in unum,

    Liv. 33, 19, 7:

    collata omnium vota in unius salutem,

    Plin. Pan. 23, 5:

    e singulis frustis collata oratio,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 2, 9, 3:

    velut studia inter nos conferebamus,

    id. 4, prooem. § 1.— So esp. of conferences, consultations, etc., to consult together, confer, consider or talk over together:

    si quid res feret, coram inter nos conferemus,

    Cic. Att. 1, 20, 1:

    sollicitudines nostras inter nos,

    id. Fam. 6, 21, 2:

    rationes,

    id. Att 5, 21, 12: familiares sermones cum aliquo, to unite in familiar conversation with, id. Off. 2, 11, 39:

    cum hoc in viā sermonem contulit,

    id. Inv. 2, 4, 14; cf.:

    cum aliquo aut sermones aut consilia,

    id. Phil. 2, 15, 38:

    consilia ad adulescentes,

    Ter. Heaut. 3, 1, 64; cf.:

    consilia dispersim antea habita,

    Suet. Caes. 80:

    injurias,

    to deliberate together concerning, Tac. Agr. 15; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 2.— Absol.:

    omnes sapientes decet conferre et fabulari,

    Plaut. Rud. 2, 3, 8.—With a rel.clause:

    fusi contulerimus inter nos... quid finis,

    Cic. Fin. 2, 2, 4:

    ibi conferentibus, quid animorum Hispanis esset,

    Liv. 27, 20, 4.—
    3.
    To bring or join together in a hostile manner, to set together (most freq. in milit. lang.):

    (Galli) cum Fontejo ferrum ac manus contulerunt,

    Cic. Font. 5, 12 (1, 2):

    signa cum Alexandrinis,

    id. Pis. 21, 49; cf.:

    collatis signis depugnare,

    Plaut. Cas. 2, 5, 44; Cic. Imp. Pomp. 23, 66:

    arma cum aliquo,

    Nep. Eum. 11, 5; 3, 6; cf.:

    arma inter se,

    Liv. 21, 1, 2:

    castra cum hoste,

    id. 26, 12, 14; cf.:

    castra castris,

    id. 23, 28, 9; 8, 23, 9; Cic. Div. 2, 55, 114; Caes. B. C. 3, 79:

    pedem cum pede,

    to fight foot to foot, Liv. 28, 2, 6; cf.:

    pede conlato,

    id. 6, 12, 10; 10, 29, 6; 26, 39, 12 al.:

    gradum cum aliquo,

    id. 7, 33, 11:

    pectora luctantia nexu pectoribus,

    Ov. M. 6, 242:

    stat conferre manum Aeneae,

    Verg. A. 12, 678:

    prima movet Cacus collatā proelia dextrā,

    Ov. F. 1, 569:

    collatis cursibus hastas conicere,

    Val. Fl. 6, 270:

    seque viro vir contulit,

    Verg. A. 10, 735.— Poet.:

    inter sese duri certamina belli,

    Verg. A. 10, 147:

    contra conferre manu certamina pugnae,

    Lucr. 4, 843:

    collato Marte,

    Ov. M. 12, 379.— Absol.:

    mecum confer, ait,

    fight with me, Ov. M. 10, 603.—
    b.
    Transf. from milit. affairs to lawsuits: pedem, to encounter, come in contact with one, to attack:

    non possum magis pedem conferre, ut aiunt, aut propius accedere?

    Cic. Planc. 19, 48:

    pedem cum singulis,

    Quint. 5, 13, 11; cf. id. 8, 6, 51; cf.:

    qui illi concedi putem utilius esse quod postulat quam signa conferri,

    Cic. Att. 7, 5, 5.— Poet.:

    lites,

    to contend, quarrel, Hor. S. 1, 5, 54.—
    4.
    To bring together for comparison, to compare; constr. with cum, inter se, ad, the dat., or acc. only.
    (α).
    With cum:

    quem cum eo (sc. Democrito) conferre possumus non modo ingenii magnitudine sed etiam animi?

    Cic. Ac. 2, 23, 73; so id. Verr. 2, 4, 52, § 115:

    ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius,

    id. ib. 2, 4, 20, § 45; id. Sull. 26, 72:

    cum maximis minima,

    id. Opt. Gen. Or. 6, 17; Quint. 5, 13, 12; 8, 4, 2 al.:

    nostras leges cum illorum Lycurgo et Dracone et Solone,

    Cic. de Or. 1, 44, 197; cf.:

    illa cum Graeciā,

    id. Tusc. 1, 1, 2; v. also d. —
    (β).
    With inter se (rare):

    vitam inter se utriusque conferte,

    Cic. Rosc. Com. 7, 20.—
    * (γ).
    With ad:

    bos ad bovem collatus,

    Varr. L. L. 9, § 28 Müll.—
    (δ).
    With dat.:

    tempora praesentia praeteritis,

    Lucr. 2, 1166:

    parva magnis,

    Cic. Or. 4, 14:

    alicui illud,

    id. Inv. 2, 50, 151:

    lanam tinctam Tyriae lacernae,

    Quint. 12, 10, 75:

    ingenia ingeniis,

    Sen. Contr. 5, 33:

    illam puellis,

    Prop. 1, 5, 7; 1, 4, 9:

    nil jucundo amico,

    Hor. S. 1, 5, 44:

    (Pausanias et Lysander) ne minimā quidem ex parte Lycurgi legibus et disciplinae conferendi sunt,

    Cic. Off. 1, 22, 76; cf. supra, a.—
    (ε).
    With acc. only:

    tesseram hospitalem,

    Plaut. Poen. 5, 2, 88:

    conferte Verrem: non ut hominem cum homine comparetis, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 54, § 121:

    exemplum,

    Plaut. Poen. 1, 2, 85; Ter. Ad. 1, 2, 14; Ov. M. 7, 696:

    nec cum quaereretur gener Tarquinio, quisquam Romanae juventutis ullā arte conferri potuit,

    Liv. 1, 39, 4; Suet. Caes. 47:

    census,

    Plin. 7, 48, 49, § 159.—Of documents:

    haec omnia summā curā et diligentiā recognita et conlata sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
    5.
    With the idea of shortening by bringing together (cf. colligo), to compress, abridge, condense, make or be brief:

    quam potero in verba conferam paucissima,

    Plaut. Men. prol. 6; cf.:

    in pauca, ut occupatus nunc sum, confer, quid velis,

    id. Ps. 1, 3, 44:

    rem in pauca,

    id. Poen. 5, 4, 68; and:

    in pauca verba,

    id. As. 1, 1, 75; id: Pers. 4, 4, 109:

    totam Academiam... ex duobus libris contuli in quattuor,

    Cic. Att. 13, 13, 1:

    ut in pauca conferam,

    id. Caecin. 6, 17:

    sua verba in duos versus,

    Ov. F. 1, 162:

    ex immensā diffusāque legum copiā optima quaeque et necessaria in paucissimos libros,

    Suet. Caes. 44.— [p. 412] *
    6.
    To join in bringing forward, to propose unitedly (as a law; cf.

    fero, II. B. 8. b.): cur enim non confertis, ne sit conubium divitibus et pauperibus,

    Liv. 4, 4, 9 Weissenb. ad loc.
    II.
    (Con intens.) To bear, carry, convey, direct a thing somewhere (in haste, for protection, etc.); and conferre se, to betake or turn one's self anywhere, to go (very freq. and class.).
    A.
    Prop.
    1.
    In gen.
    (α).
    With the designation of the goal: quo me miser conferam? Gracch. ap. Cic. de Or. 3, 56, 214:

    qui cum se suaque omnia in oppidum Bratuspantium contulissent,

    Caes. B. G. 2, 13:

    se suaque eo,

    id. ib. 3, 28:

    se suaque in naves,

    Nep. Them. 2, 7 al.:

    iter Brundisium versus,

    Cic. Att. 3, 4 med.; cf.: iter eo, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 4:

    suas rationes et copias in illam provinciam,

    id. Imp. Pomp. 7, 17: legiones in mediam aciem, Auct. B. Alex. 39;

    Auct. B. Afr. 60: quos eodem audita Cannensis clades contulerat,

    Liv. 23, 17, 8:

    parentes illuc,

    Tac. A. 4, 46:

    se Rhodum conferre,

    Cic. de Or. 3, 56, 213: se Laodiceam, Lent. ap. Cic. Fam. 12, 14, 4:

    se Colonas,

    Nep. Paus. 3, 3:

    quo se fusa acies,

    Liv. 9, 16, 1 al.:

    se ad Tissaphernem,

    Nep. Alcib. 5, 2; so,

    se ad Pharnabazum,

    id. Con. 2, 1:

    se in fugam,

    Cic. Caecin. 8, 22: sese in pedes, Enn. ap. Non. p. 518, 20; Plaut. Bacch. 3, 1, 7 (cf.:

    conicere se in pedes,

    Ter. Phorm. 1, 4, 13).—Of things:

    pituita eo se umorve confert,

    Cels. 2, 12.—
    (β).
    Absol.:

    pulcre haec confertur ratis,

    is borne away, Plaut. Bacch. 4, 6, 27.—
    2.
    Esp., in Ov. M. (cf. abeo, II.): aliquem in aliquid, to change into, transform to something:

    aliquem in saxum,

    Ov. M. 4, 278: versos vultus ( poet. circumlocution for se) in hanc, id. ib. 9, 348:

    corpus in albam volucrem,

    id. ib. 12, 145.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to bring, turn, direct something to; and conferre se, to turn, apply, devote one's self to, etc.:

    quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli,

    Cic. Lael. 1, 1:

    (Crassus) cum initio aetatis ad amicitiam se meam contulisset,

    id. Brut. 81, 281; id. Fam. 11, 29, 2:

    qui se ad senatūs auctoritatem, ad libertatem vestram contulerunt,

    id. Phil. 4, 2, 5; id. Ac. 1, 9, 34:

    se ad studium scribendi,

    id. Arch. 3, 4:

    se ad studia litterarum,

    id. ib. 7, 16; cf. Suet. Gram. 24:

    meus pater eam seditionem in tranquillum conferet (the figure taken from the sea when in commotion),

    Plaut. Am. 1, 2, 16: verba ad rem, to bring words to actions, i. e. to pass from words to deeds, Ter. Eun. 4, 6, 4; id. Hec. 3, 1, 17:

    suspitionem in Capitonem,

    Cic. Rosc. Am. 35, 100:

    ut spes votaque sua non prius ad deos quam ad principum aures conferret,

    Tac. A. 4, 39:

    lamentationes suas etiam in testamentum,

    id. ib. 15, 68.—More freq., in partic.,
    2.
    With the access. idea of application or communication, to devote or apply something to a certain purpose, to employ, direct, confer, bestow upon, give, lend, grant, to transfer to (a favorite word with Cic.).
    (α).
    With dat.:

    dona quid cessant mihi Conferre?

    Plaut. Men. 1, 2, 20:

    tibi munera,

    Prop. 2, 3, 25; Nep. Ages. 7, 3:

    victoribus praemia,

    Suet. Calig. 20:

    puellae quinquaginta milia nummūm,

    Plin. Ep. 6, 32, 2:

    fructum alio,

    Ter. Eun. 3, 1, 60; Dig. 37, 6, 1, § 24.—
    (β).
    With ad and acc.:

    hostiles exuvias ornatum ad urbis et posterum gloriam,

    Tac. A. 3, 72:

    Mithridates omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi contulit,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 9:

    omne studium atque omne ingenium ad populi Romani gloriam laudemque celebrandam,

    id. Arch. 9, 19; id. Fam. 10, 1, 3:

    omnem meam curam atque operam ad philosophiam,

    id. ib. 4, 3, 4:

    omnem tuum amorem omnemque tuam prudentiam... confer ad eam curam,

    id. Att. 7, 1, 2:

    animum ad fodiendos puteos, Auct. B. Alex. 9: ad naturae suae non vitiosae genus consilium vivendi omne,

    Cic. Off. 1, 33, 120:

    orationem omnem ad misericordiam,

    id. Lig. 1, 1.—
    (γ).
    With in:

    omnes curas cogitationesque in rem publicam,

    Cic. Off. 2, 1, 2:

    diligentiam in valetudinem tuam,

    id. Fam. 16, 4, 4:

    praedas ac manubias suas non in monumenta deorum immortalium, neque in urbis ornamenta conferre, sed, etc.,

    id. Agr. 2, 23, 60:

    in eos, quos speramus nobis profuturos, non dubitamus officia conferre,

    id. Off. 1, 15, 48; so,

    plurimum benignitatis in eum,

    id. ib. 1, 16, 50; id. Lael. 19, 70: curam restituendi Capitolii in L. Vestinum confert, i. e. assigns to, charges with, Tac. H. 4, 53:

    in unius salutem collata omnium vota,

    Plin. Pan. 23, 5.—
    (δ).
    With erga:

    commemoratio benevolentiae ejus, quam erga me a pueritiā contulisses,

    Cic. Fam. 10, 5, 1.—
    3.
    With aliquid ad or in aliquem or aliquid, to refer or ascribe something to a person or thing as its possessor, author (in a good, and freq. in a bad sense), to attribute, impute, assign, ascribe to one, to lay to the charge of:

    species istas hominum in deos,

    Cic. N. D. 1, 27, 77:

    res ad imperium deorum,

    Lucr. 6, 54:

    permulta in Plancium, quae ab eo numquam dicta sunt, conferuntur... Stomachor vero, cum aliorum non me digna in me conferuntur,

    Cic. Planc. 14, 35; id. Fam. 5, 5, 2:

    mortis illius invidiam in L. Flaccum,

    id. Fl. 17, 41:

    suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itinerum,

    Caes. B. G. 1, 40:

    sua vitia et suam culpam in senectutem,

    Cic. Sen. 5, 14:

    hanc ego de re publicā disputationem in Africani personam et Phili contuli,

    id. Att. 4, 16, 2.—So esp.:

    culpam in aliquem,

    Plaut. Am. 2, 2, 156; Ter. Eun. 2, 3, 97; Cic. Att. 9, 2, a, 1:

    causam in aliquem,

    id. ib. 12, 31, 1; Liv. 5, 11, 6; cf.:

    causam in tempus,

    Cic. de Or. 3, 61, 228.—
    4.
    To transfer to a fixed point of time, fix, assign, refer, appoint, put off, defer, postpone (cf. differo):

    Carthaginis expugnationem in hunc annum,

    Liv. 27, 7, 5: in posterum diem iter suum contulit, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3:

    omnia in mensem Martium,

    Cic. Att. 6, 1, 24:

    aliquid in ambulationis tempus,

    id. Q. Fr. 3, 3, 1:

    eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus,

    id. Off. 3, 24, 93:

    quod in longiorem diem conlaturus fuisset,

    Caes. B. G. 1, 40 fin.:

    alicujus consulatum in annum aliquem,

    Plin. Pan. 61.—Rarely of place:

    idoneum locum in agris nactus... ibi adventum expectare Pompei eoque omnem belli rationem conferre constituit,

    Caes. B. C. 3, 81 fin.
    5.
    To bring on, cause, occasion, induce:

    pestem alicui,

    Col. 1, 5, 4:

    candorem mollitiamque,

    Plin. 35, 15, 50, § 175.

    Lewis & Short latin dictionary > confero

  • 18 confero

    cōn-fero, contulī, collātum (conlātum), cōnferre, I) zusammentragen, -bringen, 1) übh. von allen Seiten herbeitragend zusammenbringen, zusammenschaffen, von allen Seiten beischaffen, aufhäufen, auf einen Punkt (Haufen) vereinigen, a) eig.: materiam, Caes.: aggerem, Auct. b. Alex.: frumentum, Caes.: arma, einliefern, Caes.: u. so militaria signa, Caes.: cibos ore suo (v. Vögeln), Quint.: membra undique, Hor.: omnia arma ex oppido, Caes. – uvas in fiscellam, Col.: sarcinas, impedimenta, signa in unum locum, Caes.: ligna circa casam, Nep.: dentes in corpore, Ov. – b) übtr., zusammenstellen, zusammenfassen, malend, plura in unam tabulam opera, Quint. – schriftlich, ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque et necessaria in paucissimos libros, Suet.: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Iustin. – im Ausdruck, rem in pauca, Plaut.: in versus sic verba sua duos, Ov. – u. (mit zu ergänzendem Objekt) conferamus igitur in pauca, Cic.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, Cic.: quam potero in verba conferam paucissima, Plaut.

    2) beisteuernd zusammenbringen, zusammenschießen, aufbringen, entrichten, beitragen, beisteuern, a) eig. (s. Arntzen Aur. Vict. de vir. ill. 19, 7), aes (v. Volke), Ov.: aes certatim (v. Volke), Val. Max.: so bes. collato aere (durch eine Beisteuer an Geld), zB. alqm funerare, Sen., statuam statuere, Suet.: u. so collatis quadrantibus alqm sepelire, Aur. Vict. – c. pecuniam, pecunias, Cic.: tributi minus, Liv.: ex censu quotannis tributa, Cic.: sextantes in capita (auf den Kopf = à Person), Liv.: quadragena talenta quotannis Delum, Nep.: pecunias ad honores alcis, Cic.: aurum ad redimendam civitatem a Gallis, Liv.: aurum argentumque in publicum (für den Staat); Liv.: pecuniam in (zu) statuas, Cic.: tributum in militare stipendium, Liv.: pecuniam pro parte in commune Siciliae, Cic.: ex nostro nonnihil in commune, Cic.: stipem Apollini, Liv.: Agrippae Menenio sextantes aeris in funus, Plin. – absol. (ohne Ang. was?), nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo, Plaut.: date stipes, indulgete, conferte, Ps. Quint. decl.: c. alci ad victum, Quint.: c. in funus, ICt. – b) übtr., pater Tiberi plurimum ad victoriam contulit, Suet. Tib. 4, 1.

    3) zu einem Ganzen vereinigend zusammenbringen, zusammenziehen, vereinigen, a) eig.: vires in unum, Liv.: collatis viribus proelium capessere, Iustin.: u. (bildl.) utrumne sententiae duae collatis viribus novissimam periment? Plin. ep.: e quibus (fontibus) collatae aquae per prona montis flumen emittunt, Curt.: dissimiles et dispares res in unam potestatem (durch chemische Bindung), Vitr. – b) übtr.: α) übh.: post hoc proelium collatum omne bellum est circa Corinthum, zog sich zusammen, Nep.: quae utraque, si in unum conferantur (zusammengezogen [addiert] werden), facile saeculi modum expleverint, Val. Max.: hunc collatis precibus adoramus, mit vereinten B., Arnob. 1, 27. – β) prägn., schaffend zusammensetzen, e singulis non membris, sed frustis collata oratio, Quint.: hominis ortus ex utroque gignentium confertur, Quint.

    4) annähernd, nahe hinbringend zusammenbringen, zusammenstecken, zusammenfügen, ganz nahe bringen, a) eig.: α) in friedlicher Absicht: capita (um heimlich zu sprechen), Cic. Verr. 3, 31. Liv. 2, 45, 7: ora, Apul.: membra (bei der Umarmung), Lucr.: gradom, sich nähern, näher herangehen, Plaut. u. Verg.: palma cum palma collata plausum facit, Sen. – β) (bes. als milit. t. t.) in feindlicher Absicht, castra propius, Liv.: castra in propinquum, castra oppido, Auct. b. Alex.: castra cum hoste, Liv.: u. castra castris (hostis), Cic., Caes. u.a. (s. Held Caes. b. c. 3, 79, 2. Fabri Liv. 23, 28, 9). – bes. c. arma, manum, gradum, pedem, signa, v. Nahgefecht, Handgemenge, v. der förmlichen Schlacht, zB. c. arma cum alqo od. inter se, handgemein werden, Caes. u. Liv.: u. so ferrum et manus cum alqo, Cic.: u. manum cum hoste, Liv., u. bl. manum, Liv. – c. gradum cum alqo, Liv.: collato gradu (Fuß an Fuß, Mann gegen Mann) certare, s. Heräus zu Tac. hist. 2, 42, 11. – c. pedem cum pede, u. bl. c. pedem, einander zu Leibe rücken, Liv. (pedem c. auch sprichw. v. streitenden Parteien vor Gericht, Cic.): u. collato pede, Fuß an Fuß, Mann gegen Mann, zB. ut non missilibus tantum, sed gladiis etiam prope collato pede gereretur res, Liv.: collato pede, quasi singuli inter se decertarent, in eodem vestigio stabant, Curt. – conferre signa, handgemein werden, Cic. (auch bildl., im Wortstreit): c. signa cum Alexandrinis, Cic.: aliquoties comminus c. signa cum Romanis, Liv.: signis collatis (in förmlicher Schlacht) superare exercitus regios, Cic.: u. so signis collatis certare, dimicare, inter se concurrere, Liv.: signis collatis cum hostium legionibus pugnare, Cato fr. – c. arto luctantia nexu pectora pectoribus, Ov.: se viro vir contulit, Mann stellte sich dem Mann (= Mann focht gegen Mann), Verg.: u. absol., mecum confer, ait, mit mir kämpfe, Ov. met. 10, 603. -prägn., collato Marte alqm leto dare, im Handgemenge, Ov.: c. certamina belli inter se, sich miteinander einlassen, Verg.: c. lites, miteinander anbinden, Hor. – b) übtr., mittelst der Rede jmdm. mitteilen, mit jmd. austauschen, wechseln, sermonem, Plaut.: sermonem cum alqo u. in via cum alqo, Cic.: sermones familiares cum alqo, Cic.: sermonem cum alqo de modo et forma sacrae arae, Val. Max.: quadam de re sermonem inter se, Val. Max. – c. omnia sua consilia, Ter.: u. consilia de Romano bello, Liv.: cum ullo aut sermones aut consilia contulit saepius? Cic. – c. iniurias, Tac.: c. haec od. sollicitudines inter se, Cic.: seria cum alqo, Ov.: hoc coram c., Cic.: tum, si quid res feret, coram conferemus, Cic. – m. folg. Relotiv- od. indir. Fragesatz, ideo sum brevior, quod, ut spero, coram brevi tempore conferre quae volumus licebit, Cic.: ibi conferentibus, quid in cuiusque provinciae regione animorom Hispanis esset, Liv. – absol. = sich besprechen, omnes sapientes decet conferre et fabulari, Plaut. rud. 338: c. cum alqo, Augustin. ep. 33, 2: u. nisi contulerimus inter nos, quid finis sit etc., wenn wir nicht untereinander besprochen haben, was usw., Cic. de fin. 2, 4: u. diligentius inter se, Vulg. 2. Mach. 11, 36.

    5) gegenüberstellend zusammenbringen, a) im Kampfe, messen, vires, Liv.: ex propinquo vires, Liv. – b) zur Beurteilung zusammenstellen, zusammenhalten, zum Vergleich herbeiziehen, vergleichen, tesseram hospitalem, Plaut.: exemplum, Komik.: utrorumque facta, Nep.: faciem moresque duarum, Ov.: rationes, die Rechnung vergleichen, Abrechnung halten, Cic. u. (bildl.) Sen.: ebenso accepta et expensa, Sen.: haec omnia summā curā et diligentiā recognita et collata sunt, kollationiert (v. Abschriften), Cic. – Gallicum cum Germanorum agro, Caes.: fortunam Metropolitum cum casu Gomphensium, Caes.: cum illius vita P. Sullae vobis notissimam, Cic.: volumina cum recitatis, Vitr.: conferte Verrem, non ut hominem cum homine comparetis, sed ut pacem cum bello, leges cum vi conferatis, Cic.: quem cum eo conferre possumus non modo ingenii magnitudine, sed etiam animi? Cic. – parva magnis, Cic.: minora maioribus, Auct. b. Alex.: se laudibus alterius, Phaedr.: vitam inter se utriusque, Cic.: bos ad bovem collatus, Varr.

    II) nach einem Punkte hintragen, 1) übh. hinbringen, hinschaffen, hinführen, hinwenden, hinkehren, etw. wohin verlegen, versetzen, setzen, stellen, flüchten, a) eig.: parentes et coniuges illuc, Tac.: nihil domum suam, Nep.: pecunias monimentaque ex fano Herculis in privatam domum, Caes. – suas rationes et copias (seine Spekulationen u. Fonds) in illam provinciam, Cic. – Deiotari legiones in mediam aciem, Auct. b. Alex.: u. so tertiam aciem in sinistrum cornu, Auct. b. Afr.: eodem suum omnem equitatum, Auct. b. Afr. – c. signa ad alqm (zu jmd. stoßen), Liv.: aber (feindl.) signa in laevum cornu, sich mit dem Angriffe gegen den l. Fl. wenden, Liv. – c. iter eo, den Weg dahin nehmen, Brut. in Cic. ep.: ebenso iter Brundisium versus, Cic. – c. propere pedes in curriculum, Varr. fr. – u. bes. c. se, sich begeben, sich flüchten, se alio, Cic.: se continuo c. protinam in pedes, Plaut.: se suaque in naves, Nep.: se in astu, Cic.: se suaque omnia in oppidum, Caes.: se ad hostes, Cic.: se Rhodum, Cic.: se in fanum Veneris, Val. Max.: se ad hospitem (Ggstz. in meritoriam tabernam devertere), Val. Max.: urbs ipsa, quo se fusa contulerat acies, sich geflüchtet hatte, Liv. – m. 1. Supin., se dormitum c., Cic. ep. 9, 26, 1: se eo (dahin) cubitum, Suet. Aug. 6. – v. Lebl., si pituita eo se confert, Cels.: spiritus eodem se contulit, Sen.: c. se in angustum (v. Atomen), Sen. – u. im Passiv, navium pars ex errore eodem conferebatur, wurde ebendahin geführt, Auct. b. Afr.: absol., bene navis agitatur, pulchre haec confertur ratis, wird dahingetragen, Plaut. Bacch. 797. – b) übtr.: α) se conf. m. Ang. wohin? durch ad od. in u. Akk. = sich zu jmd. od. einer Sache in irgend ein Verhältnis begeben, sich an jmd. od. etw. anschließen, sich ihm zuwenden, hingeben, widmen, c. se ad pontificem Scaevolam, Cic.: c. se ad senatus auctoritatem, Cic.: c. se ad amicitiam alcis, Cic.: c. se in amicitiam et fidem (Schutz) alcis, Cic.: c. se in alcis fidem et clientelam, Cic.: c. se ad studium scribendi, ad philosophiae studium, Cic.: ad scribendum se contulit, er wurde Schriftsteller, Hieron.: c. se ad studia litterarum, Cic. – β) etwas schriftlich od. mündlich irgendwohin bringen, aufnehmen, eintragen, irgendwo anbringen, vorbringen, ab utrisque ea, quae commode dici videntur, in suas artes c., Cic.: lamentationes suas etiam in testamentum, Tac.: spes votaque non prius ad deos quam ad principum aures, Tac. – cur non confertis (nehmt ihr nicht [in den Antrag] auf, warum tragt ihr nicht zugleich darauf an), ne sit conubium divitibus ac pauperibus? Liv. 4, 4, 9. – γ) ein Vorhaben, ein Amt u. dgl. auf eine gewisse Zeit legen, ansetzen, verlegen, omnia in mensem Martium, Cic.: iter suum in posterum diem, Brut. in Cic. ep.: alqd in longiorem diem (Ggstz. alqd repraesentare), Caes.: eo (verst. in Caesaris adventum) omnem belli rationem, Caes.: alcis tertium consulatum eundem in annum, Plin. pan. – u. ein geschichtl. Ereignis chronologisch in od. auf eine Zeit setzen, verlegen, Carthaginis expugnationem in hunc annum, Liv. 27, 7, 5. – δ) in eine gewisse Abteilung, wissensch. Form bringen, totam Academiam ex duobus libris contuli in quattuor, Cic.: ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque in paucissimos libros, Suet.: reliquam rusticarum rerum partem in carmen, Col.: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Iustin. – ε) in einen Zustand bringen, übergehen lassen, seditionem in tranquillum, Plaut.: verba ad rem, Ter. – dah. poet. = verwandeln, alqm in saxum, Ov.: corpus in volucrem, Ov.

    2) zuwendend, a) eig., eine Gabe, Kosten u. dgl. zuwenden, darbringen, hergeben, verwenden, bestimmen, pecuniam florenti parti (Partei), Nep.: munera alci, Nep.: praemia alci, Suet.: u. puellae L milia nummum, Plin. ep. – fructum alio, Ter.: eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus, Cic.: pecuniam ad beneficentiam liberalitatemque, Cic.: impendia in educationem, Cic.: praedas ac manubias in urbis ornamenta, Cic. – b) übtr.: α) Gedanken, Neigung, Gesinnung, eine Tätigkeit, Zeit u. dgl. wohin wenden, richten, zuwenden, angedeihen lassen, erweisen, anwenden, verwenden, alio animum suum (sein Gelüst), Ter.: animum huc, Ter.: animum ad fodiendos puteos, Auct. b. Alex.: omnes suas curas cogitationesque in rem publicam, Cic.: curam ad philosophiam, Cic.: laudem in commune, jedem für alle Ruhm erwerben (Ggstz. laudem ex communi ad se trahere), Liv.: benignitatis plurimum in alqm, Cic.: benevolentiam erga alqm a pueritia, Cic.: fructum virtutis et ingenii in proximum quemque, Cic.: plurimum ad victoriam, Suet.: plurimum operae, studii, diligentiae, laboris ad conficiendum reditum alcis, Cic.: omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi, Cic. – selten schlimme Dinge, maledicta in alqm, Cic.: legem ad perniciem civitatis, in Anwendung kommen lassen, mißbrauchen, Nep. – β) etw. zur Ausführung in jmds. Hand legen, jmdm. übertragen, überlassen, rem ad alqm, Cic.: omnem spem salutis ad clementiam victoris, Cic.: de re publica disputationem in Africani personam et Phili et Laelii, Cic.: curam restituendi Capitolii in L. Vestinum, Tac. – γ) etw. auf jmd. od. etw. übertragen = jmdm. beilegen, als Besitzer, quis non videt species istas hominum collatas in deos aut consilio quodam sapientium... aut superstitione, Cic. de nat. deor. 1, 77. – od. als Urheber jmdm., als Ursache einer Sache beilegen, beimessen, zur Last legen, auf jmd. od. etw. schieben, verbum falso in alqm, Cic.: permulta in Plancium, quae ab eo dicta non sunt, Cic.: suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itineris, Caes. – c. culpam od. causam in alqm, Cic.: crimina in alqm, Cic.: falsum crimen in purissimam et castissimam vitam, Cic.: suspicionem in alqm, Cic.: vitia in senectutem, Cic. – δ) confert (v. mehreren conferunt), wie συμφέρει, es ist etw. od. jmdm. zuträglich, förderlich, trägt mit bei, wirkt mit, gew. m. Ang. wieviel? durch aliquid, nihil, multum, plus, plurimum u. dgl., zB. quin etiam aliquid confert et aetas et corpus, Cels.: senecta nihil confert, Plin.: multum veteres Latini (auctores) conferunt, Quint.: non plus contulerunt lecti Cicero aut Demosthenes? Quint.: plurimum oratori confert lectio poëtarum, Quint.: quod contulisse plurimum videtur, Cels.: m. Infin. als Subj., incipiente incremento confert alterna folia circumobruere, Plin. 19, 83. – zugl. m. Ang. wozu? durch Adv. eo (dazu), od. durch ad od. (selten) in u. Akk., od. durch bl. Dat. (s. Herbst Quint. 10, 1, 95. Sillig Plin. 35, 67), multum autem eo confert et corporis et nervorum habitus, Cels.: confert etiam aliquid ad somnum silanus iuxta cadens, Cels.: rursus in alia plus prior confert (exercitatio), Quint.: plus scientiae collaturus quam eloquentiae, Quint.: plurimum coeptis contulerunt iactatum exemplar epistulae;... simul rumor dissipatus etc., Suet.: allium voci confert, Plin. – m. Ang. worin? wobei? durch in u. Abl., in morbis cum multum fortuna conferat, Cels. 7. praef. § 4. – / Perf. contulĕrunt gemessen, Prop. 2, 3, 25.

    lateinisch-deutsches > confero

  • 19 fero

    fero, tulī, lātum, ferre ( altindisch bhárati, trägt, griech. φέρω, gotisch bairan, das Perf. tuli [vorklass. auch redupliziert tetuli] v. veralteten tulo [w. vgl.], das Supin. latum eig. tlatum, v. alten tlao, τλάω), tragen, I) im allg., etwas Tragbares tragen, tragend bringen, 1) eig.: a) mit vorherrsch. Begr. des Tragens: onus, Ter. (u. so accommodatum od. aptum esse oneri ferundo, Solin. u. Capit.): alqd umeris, Hor. u. Petron.: arma in sarcinis, Curt.: alqm super arma, Verg.: puerum prae se, Suet. – faces in Capitolium, Cic.: puerum circa iudices, Quint.: lecticā ferri per oppidum, Cic., in Capitolium, Suet.: alqm ex proelio, Liv. – So nun α) am Körper tragen, an sich tragen, personam, s. persōna: cervice iugum, Hor.: aure duos lapides, Ov.: census corpore suos (sein ganzes Vermögen), Ov. – β) von Schwangern, ventrem, den Leib tragen, schwanger gehen od. sein, Liv., trächtig sein, von Tieren, Varro. – ebenso partum (Leibesfrucht) octonis mensibus, v. Tieren, Plin.: alqm, mit einem schwanger gehen, Tibull.: poet., alqm alci, jmd. einem gebären, Sil. – γ) als milit. t. t.: arma ferre posse, waffenfähig sein, Caes.: arma contra alqm, Caes. u. Cic., adversus alqm, Nep., in alqm, Liv., u. (poet.) alci, Sil., gegen jmd. ziehen. – signa in hostem, losgehen auf usw., Liv.: signa infesta ad urbem Romam, Liv.: quā impetum tulisset, sich mit seinem Angriff gewendet hatte, Iustin. b) mit vorherrsch. Begr. des Bringens, bringen = herbeibringen, hinbringen, überbringen, darbringen, venenum, Liv.: argentum ad alqm, Plaut.: pisciculos alci, Ter.: alqd a domo ad alqm, Liv. – alci praemia, Verg.: alci osculum, geben, Ov.: alci complexum, jmd. umarmen wollen, Liv. – signa, Zeichen geben, Verg. – u. bes., wie φέρειν, eine Abgabe, Gabe, ein Opfer bringen, darbringen, entrichten, alci tributum, Liv. u. Curt., tributa, Ov. (griech. φόρον, φόρους φέρειν): u. als t. t. der Religionsspr., liba Baccho, Verg.: sacra divis, Verg.: crinem Diti, weihen, Verg.: suprema cineri, die letzte Ehre erweisen, Verg.

    2) übtr.: a) mit vorherrsch. Begr. des Tragens: α) übh. tragen, führen, aufweisen, aufzuweisen haben, nomen Aemilii Pauli, Liv.: avum Marcum Antonium, Tac. – nomen iniqui, Hor., cognomen Torquati, Suet.: imaginem alcis, jmds. Bild (Gestalt) an sich tragen, sich fälschlich ausgeben für jmd., Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 151). – alqm in oculis od. bl. oculis, jmd. überaus lieben, Cic. – prae se alqd od. m. folg. Acc. u. Infin., an den Tag legen, zeigen, merken lassen, zu erkennen geben (Ggstz. dissimulare), Cic. u.a.: ebenso eam laudem cognomine ipso, zur Schau tragen, erkennen lassen, Cic.: u. f. paulo apertius, apertissime alqd (dolorem, laetitiam), etwas offener, ganz offen zeigen, zur Schau tragen, Cic.: u. vultu f. laetitiam, Tac.: patrium nitorem ore, Ov.: u. der Ggstz. obscure f. (heimlich halten) et dissimulare, Cic., u. clam f., verhehlen, Liv. – ut se fert ipse, wie er sich selbst gibt, Cael. in Cic. ep. 8, 4, 2. – β) etw. tragen, ertragen, erdulden, sich gefallen lassen, hinnehmen, aushalten, miserias, Ter.: contumaciam alcis, Cic.: impetum, Caes.: u. als t. t. des Landbaues, vetustatem, das Alter vertragen, sich lange halten, v. Weine, Cic., übtr., v. Schriften, Ov. – mit pers. Objj., optimates quis ferat? Cic.: fer me! Ter.: non ferrem te, Quint.: non tulit hunc, konnte ihm nicht widerstehen, Nep.: quem ferret si parentem ferret non suum, ertragen, sich nicht widersetzen, Ter. – m. folg. Infin., servo nubere nympha tuli, Ov. her. 5, 12. – m. folg. Acc. u. Infin., ferunt aures hominum, illa... laudari, Cic. de or. 2, 344: illa praecipi quis ferat? Quint. 11, 3, 27: u. so Ov. met. 12, 555 u.a.: nach non ferre, Hor. epod. 15, 13. Ov. met. 2, 628: m. folg. quod (daß), Ov. met. 5, 525: u. so non ferendum est, quod etc., Quint. 11, 3, 131. – per alqm non ferre m. folg. quo minus u. Konj., Cic. Quinct. 99. – absol., non feram, non patiar, non sinam, ich kann's, ich will's, ich darf's nicht dulden, Cic. Cat. 1, 10. – dah. m. Advv. u. dgl. = irgendwie tragen, ertragen, aufnehmen, alqd aegre, moleste, graviter molesteque, Cic.: anxie, Sall. u.a.: aequo od. (im Ggstz.) iniquo animo, Cic.: facile, clementer, fortiter ac sapienter u. dgl., Cic.: quam rem nobilitas aegerrime tulit, und das hat den Adel höchlich verdrossen, Sall. – mit folg. Acc. u. Infin., graviter sibi dari uxorem ferunt, Ter.: si quis aegre ferat se pauperem esse, Cic. – alqd tacite non ferre m. folg. quin u. Konj., Liv. 5, 28, 1. – m. de u. Abl., moleste fers de illo, Cic. – Partiz. non ferendus, unerträglich, unzulässig, unstatthaft, facinus, Cic.: lex, Cic.: non ferendum m. folg. Acc. u. Infin., Cic. u. Plin. – b) m. vorherrsch. Begr. des Bringens, α) (= afferre, offerre) übh. bringen, herbeibringen, -führen, darbringen, = bieten, opem, auxilium, opem auxiliumque, Cic.: caput luendae sponsionis causā, Liv.: poet., alci fidem (Glauben), schenken, beimessen, Verg. – ebenso einen Zustand, bes. einen üblen, bringen, herbeiführen, bereiten (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 744. Weißenb. Liv. 23, 9, 5), finem alci rei u. alcis rei, Verg.: alci luctum lacrimasque, Liv.: alci fallaciam, mit Lug u. Trug vorgehen gegen jmd., Plaut.: fraudem, eine Tücke anrichten (Ggstz. vitare), Liv.: alci fraudem, Nachteile bringen (v. einem Umstand), Cic.: perniciem alci cum scelere, Liv. – β) mündlich bringen, d.i. αα) mündlich od. schriftlich übh. hinterbringen, vorbringen, melden, berichten, quod fers, cedo, Ter.: si vera fero, Verg.: f. responsa Turno, Verg.: nec aliud per illos dies populus credulitate, prudentes diversā famā tulere, es war das Einzige, wovon in diesen Tagen das V. im Glauben daran und die Unterrichteten im entgegengesetzten Sinne sprachen, Tac. ann. 16, 2, 2. – m. folg. Acc. u. Infin., Ov. met. 6, 470 u. 14, 527. Tac. ann. 4, 58; 6, 26; hist. 4, 78: u. so mihi fama tulit m. folg. Acc. u. Infin., Verg. Aen. 6, 503: commentarii ad senatum missi ferebant m. folg. Acc. u. Infin., Tac. ann. 6, 47. – ββ) mündlich darbringen, preces Iunoni, Verg.: dis vota precesque, Sil. – dah. anbieten, antragen, alqam (zur Frau), Cic.: condicionem eam ferre (stellen) misero, ut etc., Cic.: condiciones tristes f., Liv. – γγ) bes. die publiz. u. jurist. t. t.: suffragium, seine Stimme abgeben, in den Komitien, Cic.: ebenso sententiam de etc., v. Volke u. v. den Richtern, Cic. – legem f., ein Gesetz vorschlagen, einen Antrag, Vorschlag machen, Cic., de alqa re, Cic., od. ut etc., Vell., od. m. folg. bl. Coniunctiv, Vell.: ebenso privilegium de alqo, Cic.: rogationem de alqo, contra od. in alqm, ad populum, in plebem, Cic., Caes. u. Liv.: u. bl. ferre ad populum, ut etc., Cic.: ferre ad plebem, vellent iuberentne etc., Liv.: u. bl. ferre de alqa re od. ut etc., Cic.: nihil de me tulisti, quo minus essem in civium numero, du hast keinen förmlichen Antrag gestellt, mich von der Z. der B. auszuschließen, Cic. de domo 82. – impers., lato ad populum, ut etc., Liv. 23, 14, 2. – (alci) iudicem, vom Kläger, dem Verklagten einen Richter vorschlagen, Cic. (vgl. quem tibi meorum suppliciorum iudicem feram, Liv.); u. übtr., jmd. verklagen übh., Liv. – γ) v. Abstr., mit sich bringen, erfordern, verlangen, erheischen, bestimmen, gestatten, quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime optimeque perspicies, Cic.: quae fert adulescentia, Ter.: ut aetas illa fert, Cic.: ut natura fert, Ter.: ut mea fert opinio, Cic.: ut opinio et spes fert, Cic.: quantum mea opinio fert, Apul.: si ita res feret, wenn es so sein muß, Cic.: si vestra voluntas feret, Cic.: natura fert... ut extrema ex altera parte graviter, ex altera autem acute sonent, Cic.: hoc totum si vobis versutius, quam mea consuetudo defendendi fert, videbitur, Cic.

    II) insbes.: A) ins Hausbuch eintragen, f. acceptum (accepto), expensum, s. ac-cipiono. I, A, a, α, u. expendo no. II, B, 1.

    B) schriftlich od. mündlich 1) etw. umhertragen, -bieten, verbreiten, überall-, oft von etw. reden, im Passiv umhergeboten werden, im Umlauf sein, in aller Leute Händen od. Munde sein, a) schriftlich: cuius scripta feruntur, Cic. – b) mündlich: inimici famam non ita, ut nata est, ferunt, verbreiten, Plaut.: hascine propter res maledicas famas ferunt? Plaut.: vestrum iter ac reditum omnia saecula laudibus ferent, werden preisen, Liv.: sermonibus bella, Liv.: f. haec omnibus sermonibus, Caes.: tanto opere ferri, Cic.: vulgo ferebantur versus, Suet.: fertur imprimis (hoc dictum), Ter. – 2) aussprechen, aussagen, äußern, erklären, vorgeben, erwähnen, angeben, mitteilen, von etw. sprechen, etw. besprechen, si vera feram, Verg.: eam rem vulgo, Liv.: homines ferunt mit folg. Acc. u. Infin., Lucr. 3, 41 sq.: haud dubie ferebant m. folg. Acc. u. Infin., sie erklärten unzweideutig, Liv. 22, 14. 15. – dah. ferunt u. Passiv fertur, feruntur, man berichtet, -erzählt, man s pricht davon, man behauptet allgemein, es soll, ferunt (ferebant, ferent) mit folg. Acc. u. Infin., Cic. de nat. deor. 3, 57. Liv. 1, 4, 5. Vell. 1, 4, 1. Catull. 2, 11. Verg. Aen. 2, 230: fertur u. feruntur mit folg. Nom. u. Infin., Cic. de sen. 8; de rep. 2, 20 u. ö. Sall. Iug. 30, 2. Vell. 1, 8, 2. Acc. tr. 669. Lucr. 5, 14. Catull. 64, 19. Verg. Aen. 1, 15. Hor. carm. 1, 7, 23: fertur m. folg. Acc. u. Infin., Capit. Anton. phil. 28, 10. Dict. 4, 21. – u. fertur alqs mit folg. quasi u. Konj., Cic. de legg. 3, 30. – parenthet., ut ferebant, sicut fertur, ut temporibus illis ferebatur, Cic. – famā ferre, sich mit dem Gerede tragen, ausstreuen, sich allgemein dahin aussprechen, m. folg. Acc. u. Infin., Verg. Aen. 7, 765. Liv. 23, 31, 13 u. 28, 40, 1. – u. fama fert (es geht das Gerede) mit folg. Acc. u. Infin., Liv. 2, 7, 6. Tac. ann. 1, 5 extr.: parenthet., sicut fama fert (geht), Liv.: ita fama ferebat, Ov. – u. ferre mit dopp. Acc., für od. als den u. den ausgeben, angeben, erklären, rühmen (s. M. Müller Liv. praef. § 7. Fabri Liv. 21, 41, 7. Weißenb. Liv. 37, 45, 5), ferre alqm inventorem omnium artium, Caes.: Servium conditorem famā f., Liv.: si te petitorem fero, Cic.: se belli ducem potiorem f., Liv.: se Philippum, Vell.: im Passiv m. dopp. Nom., qua ex re in pueritia nobilis inter aequales ferebatur, wurde als ausgezeichnet unter seinen A. gerühmt, Nep. Att. 1, 3

    C) im Geiste od. Gemüte tragen, überdenken, bedenken, überlegen, als etw. ansehen, beurteilen, dice, quid fers, Plaut.: homo semper in se aliud fert, in alterum aliud cogitat, Syri sent.: id consilio ante ferre debemus, vorausbedenken, Cic. ep. 5, 16, 6 (C. F. W. Müller liest ›anteferre‹): utcumque ferent ea facta minores, Verg.: ne id ipsum, quod consultationi reliquerant, pro praeiudicato ferret, Liv. – m. Infin., ad Stygios iterum fero (gedenke) mergere fluctus, Stat. Ach. 1, 134.

    D) davontragen, 1) im guten Sinne, a) davontragen, mit hinwegnehmen, bildl., veniam peto feroque, nehme sie gleichs. mit, versichere mich derselben, Liv.: calumniam, den Tadel der Schikane davontr., Cael. b. Cic.: nihil aliud ex certamine, Liv.: alqd tacitum, etwas als verschwiegen mit hinwegn., zB. non tacitum feres, ich werde nicht schweigen, Cic.: ne id quidem ab Turno tacitum tulisse, T. habe auch dazu nicht geschwiegen, Liv.: alqd impune, Caes., od. inultum, Ter., bei etwas ungestraft davonkommen, ungestr. bleiben: u. so non feret, quin vapulet, er wird nicht ohne Schläge wegkommen. Plaut. – b) davontragen = erhalten, erlangen, ernten, quod posces feres, Plaut.: partem praedae, Cic.: fructus ex fortuna, Vell.: fructus ex re publ. uberes, Cic.: victoriam ex alqo, Liv.: gratiam (Dank) alcis rei, Liv.: u. hoc facto haud immeritam laudem gratiamque (und Dank) apud omnes, Liv.: palmam, primas, Cic.: responsum ab alqo, Cic.: poenas, s. poena: ridendo maxima damna feres, Ov. – u. so in den publiz. t. t.: repulsam (a populo), Cic.: suffragia, Suet.: ebenso centuriam, tribus, die Stimmen der Z. usw. erhalten, Cic. – c) von wo entnehmen, feruntur (sie sind entnommen) ex optimis naturae et veritatis exemplis, Cic. de off. 3, 69. – 2) im üblen Sinne, gewaltsam-, raubend u. dgl. hinwegnehmen, hinwegraffen, Pergama, Verg.: te fata tulerunt, Verg. – dah. f. et agere, wegtragen u. wegführen = alles (Tragbare, sowie Menschen und Vieh) als Beute wegführen, Liv. (s. ausführl. ago no. I, 2, c. S. 263 oben): ähnlich rapere et ferre, Verg.

    E) tragen = hervorbringen, terra fruges ferre potest, Cic.: absol., ferundo arbor peribit, Cato. – v. Ländern, quae si tulisset Achaia, Plin. ep. – übtr., haec aetas oratorem prope perfectum tulit, Cic.

    F) ( wie φέρω) mit vorherrsch. Begriff der Bewegung: 1) tragend in Bewegung setzen, einherbewegen, fortbewegen u. dgl., bes. schnell, rasch dahin tragen, -führen, -treiben, u. ferre se od. medial ferri, sich rasch bewegen, rasch gehen, eilen, stürzen, fahren, springen, rennen usw., v. Lebl. auch fliegen, aufwärts = steigen, abwärts = sich senken, a) eig.: α) act.: fer pedem, profer gradum, Plaut.: quocumque pedes ferent, die Füße tragen, Hor.: ebenso inde domum pedem, den Fuß tragen = gehen, Verg.: numquam huc tetulissem pedem Ter.: qui huc in hanc urbem pedem, nisi hodie, numquam intro tetulit, Plaut. (vgl. Spengel Ter. Andr. 808): contra (entgegen) gradum, Plaut.: gradus ingentes, große Schr. machen, Ov. – signa (milit. t. t.), das Feldzeichen fortbewegen = aufbrechen, abmarschieren, Liv. – ad caelum fulmina, Lucr.: caelo supinas manus, Hor. – in eam partem, quo ventus fert, trägt, führt, Caes.: ventus ferens, ein leicht dahinführender, die Fahrt fördernder Wind, ein Fahrwind, ventus secundus et ferens, günstiger Fahrwind, Sen.: oft Plur. venti ferentes, fördernde, günstige Winde, Plin. pan. u. Ov. – β) refl.: se ferre alci obviam, Cic.: se extra tecta f., Verg.: qui se ferebat, der sich im stolzen Gange schwang, Verg.: ad se ferentem (sc. se) pertimescit, den auf sich losstürzenden, Nep.: palam se f., sich öffentlich zeigen, Suet.: dah. se f. alqm, sich zeigen, öffentlich auftreten als usw., se suasorem, Liv.: libertum se populi Romani, Liv.: se consulem, Tac.: quem sese ore ferens, Verg.: ingentem sese clamore ferebat, großmächtig brüstete er sich mit G., Verg. – γ) medial: ad alqm omni celeritate ferri, Caes.: cursu in hostem ferri, Liv.: quocumque feremur, wohin uns die Flut führt, Cic.: ferri pennā per aethera, Hor.: ferri equis, Verg.: saltu super venabula ferri, springen, Verg. – classis interrita fertur, segelt dahin, Verg.: Rhenus citatus fertur per etc., strömt rasch, Caes.: sanguis fertur a faucibus, ex pulmone, Cels.: stellae circa terram feruntur, Cic.: deorsum ferri, Cic.: vitis ad terram fertur, senkt sich, Cic.: fumus ad caelum usque fertur, Suet. – b) übtr.: quem tulit ad scaenam ventoso gloria curru, Hor.: alcis gloria ad caelum fertur, Lucr.: alqm in od. ad caelum laudibus, erheben, Cic. u. Liv.: ebenso alqm laudibus, Cic. u. Liv., summis laudibus, Nep.: alqd miris laudibus, Liv., alqm praecipuā laude, Nep. – rem supra ferre quam fieri potest, über die Grenzen des Möglichen erheben, vergrößern, Cic.: famā incerta in maius ferri solent, vergrößert zu werden, Liv. – Demosthenes saepe in eam partem ferebatur oratione (ging in seinen Behauptungen so weit), ut etc., Cic.: omni cogitatione ferri ad alqd, alle seine Gedanken richten auf usw., Nep. – eloquentia, quae cursu magno sonituque fertur, daherfährt, Cic.: orator suo iam impetu fertur, wird fortgerissen, Quint.: quia proclivi ad eas perturbationes, non quia semper feruntur, weil sie leicht, nicht weil sie immer fortgerissen werden, Cic. – v. Lust u. Neigung, treiben, quo cuiusque animus fert, eo discedunt, Sall.: istuc mens animusque fert, Hor.: u. fert animus m. folg. Infin., Suet. Oth. 6, 1. Ov. met. 1. 1 u.a. Dichter (s. Drak. Sil. 16, 294): si maxime animus ferat (sc. diutius in his locis esse), wenn noch so sehr die Lust sich regte, Sall. Cat. 58, 6. – ähnlich ferri alqā re, von einer Leidenschaft hingerissen werden, sich hinreißen lassen, beseelt sein, zB. crudelitate et scelere, Cic.: avaritiā, Cic.: tanto odio ferri in Ciceronem, ut etc., Nep. – 2) zu einem Ziele führen, v. Wege usw., a) eig.: aditus atque itinera duo, quae extra murum ad portum ferebant, Caes.: via fert Verruginem, Liv., in Persidem, Curt.; vgl. Mützell Curt. 3, 11 (28), 19. – b) übtr.: si qua ad verum via ferret inquirentem, Liv.: quod eo; quo intendas, ferat deducatque, Cic.: nisi animi quaedam ingenita natura et studio excitata velocitas recta nos ad ea, quae conveniunt causae, ferant, Quint. – / Von der Wurzel fer ohne Bindevokal immer Präs. fers, fert, fertis, Imperat. fer, ferte, fertote; Infin. Präs. ferre, Konj. Imperf. ferrem; im Pass. Präs. ferris, fertur, Infin. Präs. ferrī, Konj. Imperf. ferrer. – 2. Pers. Präs. Akt. feris, Firm. Mat. de err. 24, 3 H. – 2. Pers. Präs. Pass. fereris, Diom. 361, 28 u. 386, 26 (ohne Beleg). – Parag. Infin. ferrier, Plaut. rud. 367. – Archaist. redupliz. Perf. tetulī, Poët. bei Charis. 278, 6. Plaut. Men. 629 u. ö. Catull. 63, 52: tetulisti, Enn. ann. 55. Acc. tr. 116. Caecil. com. 75: tetulit, Com. pall. fr. inc. 32 ( bei Cic. de or. 3, 219). Plaut. most. 471. Ter. Andr. 832. Catull. 63, 47: tetulerunt, Lucr. 6, 672: tetulissem, Ter. Andr. 808. Corp. inscr. Lat. 5, 3635: tetulisset, Catull. 66, 35: tetulissent, Macrin. poët. bei Capit. Macrin. 11, 6: tetulero, Plaut. cist. 650: tetulisse, Plaut. rud. 893. Vgl. Neue-Wagner Formenl.3 3, 346 u. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 274.

    lateinisch-deutsches > fero

  • 20 suspendo

    suspendo, ĕre, pendi, pensum - tr. - [st1]1 [-] suspendre, tenir suspendu, attacher en haut.    - tignis nidum suspendere, Virg.: suspendre son nid à des solives.    - ex alta pinu suspendere, Virg.: suspendre en haut d'un pin.    - columbam malo suspendere ab alto, Virg.: suspendre une colombe au haut d'un mât.    - suspendere aliquid collo (ex colo, in collo): suspendre qqch à son cou.    - se suspendit fenestrā, App. M. 4, 12: il se pencha par la fenêtre (pour regarder).    - Maronem atque alia parte in trutina suspendere Homerum, Juv.: placer Virgile sur un plateau de la balance et Homère sur l'autre. [st1]2 [-] pendre.    - suspendere se, Quint.: se pendre.    - aliquem in furca suspendere, Dig.: attacher qqn à la potence, pendre qqn.    - aliquem arbori infelici suspendere: attacher qqn à la potence, pendre qqn.    - aliquem in oleastro suspendere, Cic. Verr. 2: pendre qqn à un olivier.    - se de ficu suspendere, Cic.: se pendre à un figuier.    - nisi me suspendo, occidi, Plaut.: si je ne me pends pas, je tombe mort. [st1]3 [-] suspendre (une offrande, un ex-voto), dédier.    - arma capta patri Quirino suspendere, Virg. En. 6: dédier au vénérable Quirinus l'armure prise (à l'ennemi).    - suspendere potenti vestimenta maris deo, Hor.: dédier mes vêtements au puissant dieu de la mer. [st1]4 [-] mettre dans un lieu élevé, élever, soulever; maintenir en l'air, ne pas faire toucher (le sol).    - suspendere tellurem tenui sulco, Virg.: labourer légèrement la terre (*soulever la terre en faisant un sillon peu profond).    - vineam in summa terra suspendere, Col.: planter la vigne à fleur de terre.    - equus pedem suspendit, Col.: le cheval ralentit le pas (*il tient le pied suspendu).    - suspendere pedem summis digitis, Quint.: se tenir sur la pointe des pieds.    - gradum suspendere, Sen.: marcher à petits pas.    - suspenso gradu, Ter. (suspenso pede, Phaedr.): sur la pointe des pieds. [st1]5 [-] maintenir en l'air, élever en voûte.    - suspendere aedificium, Cic.: construire un bâtiment en voûte.    - cameras harundinibus suspendere, Plin. 16: faire des plafonds avec des roseaux.    - pavimenta suspenduntur, Pall.: les planchers se gonflent. [st1]6 [-] soutenir, étayer, supporter, faire porter sur.    - duo tigna transversa... quibus suspenderet eam contignationem: deux traverses auxquelles ils voulaient faire supporter le plancher.    - suspendere dolium tribus lapidibus, Col.: placer un tonneau sur trois pierres.    - suspendere castra saxis praeruptis, Sil. 3: placer un camp sur des rochers escarpés.    - insulam arte suspendere, Sen.: étayer habilement un édifice isolé.    - pavimenta subjectis cuniculis suspendere, Pall.: pratiquer des conduits sous un plancher carrelé. [st1]7 [-] tenir en suspens, tenir dans l'incertitude.    - medio responso rem suspenderunt, Liv. 39: par leurs réponses équivoques, ils ajournèrent l'affaire.    - omnium animos exspectatione suspendere, Curt. 9: tenir tout le monde en haleine.    - aliquem exspectatione suspendere, Plin. Ep. 2, 20, 3: laisser qqn dans l'incertitude.    - judicum animos suspendere, Quint. 9: tenir en suspens la décision des juges.    - suspendere vultum mentemque, Hor. Ep. 2: être en extase. [st1]8 [-] suspendre, interrompre, arrêter, contenir, retenir; faire cesser, calmer, guérir.    - fletum suspendere, Ov.: retenir ses larmes.    - spiritum suspendere, Quint.: retenir son souffle.    - oculorum epiphoras suspendere, Plin.: guérir le larmoiement.
    * * *
    suspendo, ĕre, pendi, pensum - tr. - [st1]1 [-] suspendre, tenir suspendu, attacher en haut.    - tignis nidum suspendere, Virg.: suspendre son nid à des solives.    - ex alta pinu suspendere, Virg.: suspendre en haut d'un pin.    - columbam malo suspendere ab alto, Virg.: suspendre une colombe au haut d'un mât.    - suspendere aliquid collo (ex colo, in collo): suspendre qqch à son cou.    - se suspendit fenestrā, App. M. 4, 12: il se pencha par la fenêtre (pour regarder).    - Maronem atque alia parte in trutina suspendere Homerum, Juv.: placer Virgile sur un plateau de la balance et Homère sur l'autre. [st1]2 [-] pendre.    - suspendere se, Quint.: se pendre.    - aliquem in furca suspendere, Dig.: attacher qqn à la potence, pendre qqn.    - aliquem arbori infelici suspendere: attacher qqn à la potence, pendre qqn.    - aliquem in oleastro suspendere, Cic. Verr. 2: pendre qqn à un olivier.    - se de ficu suspendere, Cic.: se pendre à un figuier.    - nisi me suspendo, occidi, Plaut.: si je ne me pends pas, je tombe mort. [st1]3 [-] suspendre (une offrande, un ex-voto), dédier.    - arma capta patri Quirino suspendere, Virg. En. 6: dédier au vénérable Quirinus l'armure prise (à l'ennemi).    - suspendere potenti vestimenta maris deo, Hor.: dédier mes vêtements au puissant dieu de la mer. [st1]4 [-] mettre dans un lieu élevé, élever, soulever; maintenir en l'air, ne pas faire toucher (le sol).    - suspendere tellurem tenui sulco, Virg.: labourer légèrement la terre (*soulever la terre en faisant un sillon peu profond).    - vineam in summa terra suspendere, Col.: planter la vigne à fleur de terre.    - equus pedem suspendit, Col.: le cheval ralentit le pas (*il tient le pied suspendu).    - suspendere pedem summis digitis, Quint.: se tenir sur la pointe des pieds.    - gradum suspendere, Sen.: marcher à petits pas.    - suspenso gradu, Ter. (suspenso pede, Phaedr.): sur la pointe des pieds. [st1]5 [-] maintenir en l'air, élever en voûte.    - suspendere aedificium, Cic.: construire un bâtiment en voûte.    - cameras harundinibus suspendere, Plin. 16: faire des plafonds avec des roseaux.    - pavimenta suspenduntur, Pall.: les planchers se gonflent. [st1]6 [-] soutenir, étayer, supporter, faire porter sur.    - duo tigna transversa... quibus suspenderet eam contignationem: deux traverses auxquelles ils voulaient faire supporter le plancher.    - suspendere dolium tribus lapidibus, Col.: placer un tonneau sur trois pierres.    - suspendere castra saxis praeruptis, Sil. 3: placer un camp sur des rochers escarpés.    - insulam arte suspendere, Sen.: étayer habilement un édifice isolé.    - pavimenta subjectis cuniculis suspendere, Pall.: pratiquer des conduits sous un plancher carrelé. [st1]7 [-] tenir en suspens, tenir dans l'incertitude.    - medio responso rem suspenderunt, Liv. 39: par leurs réponses équivoques, ils ajournèrent l'affaire.    - omnium animos exspectatione suspendere, Curt. 9: tenir tout le monde en haleine.    - aliquem exspectatione suspendere, Plin. Ep. 2, 20, 3: laisser qqn dans l'incertitude.    - judicum animos suspendere, Quint. 9: tenir en suspens la décision des juges.    - suspendere vultum mentemque, Hor. Ep. 2: être en extase. [st1]8 [-] suspendre, interrompre, arrêter, contenir, retenir; faire cesser, calmer, guérir.    - fletum suspendere, Ov.: retenir ses larmes.    - spiritum suspendere, Quint.: retenir son souffle.    - oculorum epiphoras suspendere, Plin.: guérir le larmoiement.
    * * *
        Suspendo, suspendis, suspendi, suspensum, suspendere, penult. corr. Plin. Pendre.
    \
        Suspendere ex ceruice. Plin. Pendre au col.
    \
        AEdificium suspendere. Cic. Bastir sur des arches, Souspendre, ou Souppendre.
    \
        Castra suspendunt saxis. Sil. Ils mettent et asseent leur camp sur le sommet des rochers.
    \
        Littora suspendere vomere. Stat. Labourer les rivages.
    \
        Tellurem suspendere tenui sulco. Virg. Labourer.
    \
        Suspendere. Cic. Pendre et estrangler.
    \
        Suspendere se e fico. Quintil. Se pendre à un figuier.
    \
        Arbori infoelici suspendito. Cic. Pens le à un arbre, etc.
    \
        Suspendere rem aliquam. Liu. Delayer et suspendre.
    \
        Fletum suspendere. Ouidius. Se contenir et garder de plourer.
    \
        Suspendere aliquem. Plinius iunior. Le tenir suspend et en doubte.
    \
        Suspendere spiritum inter legendum. Quintil. S'arrester en lisant, Faire pause, Pauser.
    \
        Fluxiones oculorum suspendere. Plin. Arrester.

    Dictionarium latinogallicum > suspendo

См. также в других словарях:

  • pié — Pié, m. monosyll. (Qu aucuns escrivent par d, Pied, pour le faire differer de Pie f. dissyll. penac. Mais avec peu de raison, veu que les accens differens, et les ee masculin et feminin font entre les deux assez notoire difference) signifie ores… …   Thresor de la langue françoyse

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • reculer — Reculer, quasi Culum et tergum versus ire, Re vault icy autant que Retro, Encore disons nous Tirer le cul arriere. Il les a fait reculer, c. rebourser chemin, Auertit eos retro. Liu. lib. 23. Se reculer, Recedere, Iter retro vertere, Gradum… …   Thresor de la langue françoyse

  • retourner — Retourner, Reuerti, Pedem referre, Remeare, Reuersionem facere, Redire, Redambulare, Viam redire, Reuenire. Retourner hastivement, Recurrere. Retourner en arriere, Deuolui retro, Retrorsum redire. Retourner arriere au lieu dont on est party,… …   Thresor de la langue françoyse

  • LINEA — I. LINEA in Circo, apud Ovid. idem, quod apud Tertullian. Limes est, vide supra. Nempe olim in Circo spectabant in tabulatis stantes, quae furcis sustinebantur, Dion. Halic. l. 3. Primus Tarquinius καθέδρας ὑποςτέγους in circuitu Circi ponendas… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • NUPTIALES — Mores ritusque prae cipui apud Ebraeos, Paganos et Christianos, sollennes sunt contrahendi nubendique formulae, Arrarum item ac pretii Nuptialis, Annulique ac Coronarum usus, Benedictiones et Sacra Nuptialia, Tempora demum. quibus celebritas… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • VARUS — I. VARUS Caesari, l. 1. Bell. Civ. c. extr. Strab. Plin. l. 3. c. 4. et al. le Var Gallis, il Varo Italis, fluvius Liguriam Italiae regionem a Gallia Narbonensi, sive a Provincia, separans, ex monte Cema profusus, in mare apud Nicaeam urbem,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • incident — Incident, ou Incidens, Liticula subnata, Disceptatiuncula, Praescriptiuncula, Appendices, et Appendiculae, Soboles matricis controuersiae, Liticulae obiter enatae, Quaestiones emergentes, Lites summum causae praecurrentes, et summae liti… …   Thresor de la langue françoyse

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»